VOGON publiceert eerste jaarboek Real Estate Research Quarterly

De Vereniging van Onroerendgoedonderzoekers Nederland (VOGON) heeft voor het eerst een jaarboek uitgebracht. Daarin zijn alle artikelen uit 2023 gebundeld die verschenen in Real Estate Research Quarterly (RERQ). Sinds het afgelopen voorjaar verschijnen geen papieren edities van het kwartaalblad meer.

Het VOGON-bestuur en de RERQ-redactie hebben, na raadpleging van de leden, besloten niet langer losse nummers van het wetenschappelijke tijdschrift uit te brengen, maar omstreeks de jaarwisseling de voor publicatie geaccepteerde artikelen te bundelen in een jaarboek.

RERQ signaleert als onafhankelijke publicatie van VOGON actuele kennis die relevant is voor de vastgoedsector. In de artikelen worden wetenschappelijke inzichten vertaald naar aanbevelingen voor commerciële vastgoedpartijen, overheden, maatschappelijke instellingen en vastgoedopleidingen.

Aanleiding voor het uitbrengen van een jaarboek is dat artikelen direct nadat ze voor publicatie zijn opgemaakt op de website vogon.nl worden gedeeld. Het belang van losse edities is daardoor afgenomen, maar VOGON-leden gaven aan behoefte te houden aan een fysieke publicatie. Door de huidige werkwijze kunnen RERQ-artikelen snel worden gedeeld, terwijl ze ook op papier blijven verschijnen.

Download hier het RERQ-jaarboek 2023 als pdf-bestand.

Fysieke exemplaren
Exemplaren van het RERQ-jaarboek zijn te koop voor 163,50 euro (inclusief 9% btw). Dat is inclusief verzending èn een gratis individueel jaarlidmaatschap van VOGON. Stuur uw bestelling per e-mail aan redactie@vogon.nl.

Maarten Donkers over de toekomst van vastgoedbeleggingen

VOGON-voorzitter Maarten Donkers werd door de vaktitel VastgoedVisie gevraagd naar zijn inzichten voor beleggingen in vastgoed op de langere termijn. Er zijn volgens hem twee redenen waarom de vraag naar vastgoed ook in de toekomst groot zal zijn. “De groeiende bevolking is de eerste, de ruimtelijke component de tweede.”

“Er zijn enorm veel en conflicterende ruimteclaims: we hebben plek nodig voor de noodzakelijke infrastructuur, maar ook voor natuur, klimaat en defensie. De bestaande vastgoedvoorraad moet energieneutraal worden. Dat betekent dat de bouwcapaciteit de komende decennia is ingevuld, terwijl we nu al de nieuwbouwvraag naar woningen en logistiek niet aankunnen. De ruimte om vastgoed te bouwen wordt ook schaarser en de toegewezen plekken steeds kleiner, met stijgende prijzen tot gevolg. Investeren in vastgoed voor de lange termijn is dus een no-brainer.”

Lees hier het complete interview.

VOGON-Symposium 2024: ‘Vooruitzichten voor kantoren en bedrijventerreinen’

De vooruitzichten voor kantoren en die voor bedrijventerreinen kunnen niet verder uit elkaar liggen.

Het gebruik van kantoorruimte verandert door het hybride werken. Tegelijkertijd verhoogt de opgelopen rente de financieringslasten en maakt het alternatieve beleggingen aantrekkelijk. Kortom, voor de markt dreigt krimp en prijsdaling.

Tegelijkertijd overtreft op bedrijventerreinen de vraag juist het aanbod. De leegstand van vastgoed is er historisch laag. Op bedrijventerreinen wordt meer met eigen vermogen geïnvesteerd waardoor de hogere rente minder pijn doet. Er is behoefte aan groei.

Tijdens het jaarlijkse VOGON symposium gaan we in op de huidige marktsituatie en verwachte trends aan de hand van de actuele cijfers en toegepast onderzoek.

Dat doen we bij én met experts van het Centraal Bureau voor de Statistiek en enkele gerenommeerde (academische) onderzoekers uit ons vakgebied.

We nodigen u uit om de middag van dinsdag 7 mei 2024 alvast in uw agenda te reserveren. Zodra het definitieve programma bekend is, volgt nadere informatie in de nieuwsbrief en op deze website. Hier vindt u het aanmeldformulier voor dit symposium.

Voorafgaand aan het symposium wordt om 12.00 uur de algemene ledenvergadering gehouden. Ook wordt traditiegetrouw de VOGON-research award uitgereikt.

VOGON-leden betalen 100 euro, niet-leden 225 euro (inclusief een individueel lidmaatschap van een jaar) en introducés krijgen een eenmalige korting van 50%. Alle prijzen zijn exclusief btw.

Gedrag van huurders staat centraal in thema-editie RERQ over Energietransitie

De eerste interactieve workshop Wetenschap4Corporaties werd op 30 januari 2024 gehouden aan de Technische Universiteit Eindhoven. Deelnemers in de organisatie waren de TUE-afdeling Built Environment, de Eindhovense woningcorporatie Woonbedrijf en nog 20 kennisinstellingen en woningcorporaties. Het thema was “De menselijke kant van energietransitie”. De workshop werd ondersteund door het onderzoeksprogramma BEL.

Het succes van energietransitie in sociale huur hangt af van het gedrag van bewoners en hun bereidheid om duurzame technieken te omarmen. In interactieve sessies werd inzicht gegeven in het gedrag van huurders. Ook werd gekeken naar praktische oplossingen en innovaties die corporaties en universiteiten samen hebben ontwikkeld. Er werd antwoord gegeven op vragen als:

  • Hoe kan virtual reality draagvlak voor renovatie versterken?
  • Hoe ontstaat niet-duurzaam gedrag in gerenoveerde woningen?
  • Wat vertelt een miljoen microdata over de effecten van energietransitie voor bewoners?

Sprekers waren onder anderen Theo Arentze, Djoera Eerland, Maarten Hornikx, Lise Jans, Clarine van Oel, Ioulia Ossokina, Marleen Spiekman, Arianne van der Wal. De onderzoeken die ze presenteerden staan beschreven in de RERQ-thema-editie Energietransitie, onderdeel van het VOGON-jaarboek 2023.

,

Arno van der Vlist nieuwe directeur Amsterdam School of Real Estate

Professor dr. Arno van der Vlist (1971) wordt algemeen directeur van de Amsterdam School of Real Estate (ASRE). De raad van commissarissen heeft hem in deze functie benoemd per 1 januari 2024. Van der Vlist blijft verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen als hoogleraar Vastgoedontwikkeling.

Van der Vlist volgt in deze functie drs. Leo Uittenbogaard op die sinds de oprichting in 1989 aan de ASRE is verbonden, vanaf 1996 als algemeen directeur. De ASRE is de academische opleidingspartner van vastgoedprofessionals in elke fase van hun carrière. Het doel is hen op te leiden om verantwoorde investeringsbeslissingen te nemen over de duurzame inrichting en het gebruik van de gebouwde omgeving.

Voorzitter Jaco Meuwissen van de raad van commissarissen kijkt uit naar de samenwerking met Van der Vlist. “Hij beschikt over de kwaliteiten om sturing te geven aan de verdere vorming van vastgoedprofessionals aan de ASRE. Dit is the best of two worlds: met zijn ervaring als hoogleraar en als directeur Graduate Studies, zijn praktische inslag in het wetenschappelijk onderzoek en zijn praktijkervaring kan hij de verspreiding van vastgoedkennis verder verbeteren – in de vastgoedsector, bij overheden, ministeries en in de wetenschap.”

Van der Vlist verheugt zich op de samenwerking met de collega’s bij de ASRE en de vele docenten uit wetenschap en vastgoedpraktijk. “We staan voor complexe maatschappelijke opgaven die veel kennis en kunde vragen. Daarvoor moeten we een gezamenlijke aanpak ontwikkelen die we doorgeven aan een nieuwe generatie vastgoedprofessionals.”

Dr. Arno van der Vlist is sinds 2008 hoogleraar Vastgoedontwikkeling bij de Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen aan de Rijksuniversiteit Groningen, waar hij leidinggeeft aan het Real Estate Centre. De afgelopen 15 jaar werkte hij in verschillende functies binnen de universiteit. De vastgoedpraktijk leerde hij kennen bij het voormalige Kristal Projectontwikkeling, een gemeenschappelijke onderneming van zes grote woningcorporaties in de Randstad. Van der Vlist promoveerde in 2001 in de economische wetenschappen aan de VU in Amsterdam.

,

Aart Hordijk wordt jurylid VOGON Research Award

Emeritus hoogleraar Aart Hordijk treedt toe tot de jury van de VOGON Research Award, de jaarlijkse prijs voor uitmuntend wetenschappelijk vastgoedonderzoek. Hij vervangt dr. Hilde Remøy van de TU Delft, die toetreedt tot de redactie van Real Estate Research Quarterly, het VOGON-kwartaalblad over vastgoedonderzoek.

Hordijk heeft een lange staat van dienst binnen de vastgoedsector. Na een korte carrière in het bedrijfsleven bij NCR en Shell leerde hij het vak van vastgoedbelegger bij de Matser-groep. Vanaf 1989 zette hij bij Zadelhoff Makelaars de researchafdeling op.

In 1991 stapte hij over naar het researchteam van ABP Vastgoed, waar hij een index opstelde om de prestaties van de vastgoedportefeuille te meten. Daarna zette hij voor de Raad voor Onroerende Zaken (ROZ) een landelijke index op.

Aan de UvA doceerde Hordijk jarenlang het vak taxatieleer, waarin hij promoveerde. Daarop volgde een aanstelling als hoogleraar in de Troostwijk-leerstoel taxatieleer aan Nyenrode Business University, later in de ROZ-leerstoel taxatieleer bij TIAS. Tot maart 2020 was Hordijk voorzitter van het Nederlands Register Vastgoedtaxateurs (NRVT).

De overige juryleden van de VOGON Research Award zijn Theo Arentze (voorzitter), Maarten Jennen en Dick Vos.

,

ERES-congres 2023: ‘Galadiner was hoogtepunt’

Foto: Richard Gray | Tekst: Martijn Dröes

Het galadiner in de statige De Vere Grand Connaught Rooms was afgelopen zomer het sociale hoogtepunt van het ERES-congres in Londen. Naast een boeiend congresprogramma was er veel gelegenheid tot sociale interactie tussen vastgoedonderzoekers uit heel Europa.

Het 29ste jaarlijkse ERES-congres werd van 12 tot 15 juli 2023 gehouden aan het University College Londen. VOGON-bestuurslid Martijn Dröes was aanwezig, net als enkele andere VOGON-leden. Academici en praktijkdeskundigen kwamen samen om de nieuwste internationale inzichten op het gebied van vastgoed te horen.

Tweehonderd papers

Het officiële programma bestond uit ongeveer tweehonderd wetenschappelijke papers, die werden behandeld in parallelsessies. Panelsessies werden gehouden over de onderwerpen Research into business models, Bringing the academics and professionals together, Sustainability in the built environment, Challenges and opportunities for listed real estate. En in zes zogeheten refereed sessies werden academische papers besproken met discussiant.

Ook waren er twee key note speeches, één door dr.  Peter Hayes (global head of Investment Research at PGIM Real Estate) over ‘Global Real Estate Outlook-Finding Value after the Great Reset’ en één door professor David Miles (CBE at Imperial College Business School, London) over ‘House prices: the power of interest rates, demographics and work from home’.

Korting op het ERES-congres

VOGON-leden krijgen een korting van tien procent op de toegang tot de ERES-congressen. Elk jaar zijn er bovendien tien PhD scholarships vanuit ERES om jongeren te stimuleren om onderzoek internationaal uit te dragen. De VOGON ondersteunt ERES om op Europees niveau het onderzoeksklimaat te verbeteren.

Bob Martens: Geen eenvoudige keuze bij acht parallelsessies

Al bijna dertig jaar houdt ERES een jaarlijkse conferentie. De enige echte onderbreking was ten tijde van Covid (Tallinn 2020) – het jaar daarna was er een primeur met een virtueel opgebouwde conferentie. In 2023 was ERES weer vrijwel geheel live, hoewel een kleine minderheid online deelnam.

Het is niet eenvoudig een keuze te maken uit acht parallelle sessies. Tijdens de koffiepauzes en lunches is het daarentegen mogelijk het geheel te zien. Dat is ook bij de keynotes het geval en natuurlijk de sociale evenementen in de avonduren. Alles bij elkaar een uitstekende omgeving voor uitvoerige discussie en diepgaande uitwisseling.

Geïnteresseerd in onderwijs

Ik ben zelf heel geïnteresseerd in het vastgoedonderwijs en hoef niet een heel jaar op de volgende conferentie te wachten. Want op 1/2 december a.s. vindt het ERES Education Seminar in Venetië plaats met het spannende thema “AI in the classroom”. Samenvattingen vanaf 1993 van ERES-conferenties en seminars zijn op de website http://library.eres.org beschikbaar.

Hilde Remøy: Wie reist mee naar Gdansk 2024?

De UCL-campus ligt centraal in Londen en is nauwelijks als campus te herkennen. Het is eerder een eigen stadswijk te noemen. Dit jaar ben ik met TU Delft-collega’s met de trein gegaan. Dat is handig, vanuit Amsteram/Rotterdam ben je met de trein sneller in het centrum van Londen dan met het vliegtuig. Maar het maakt ook deel uit van ons nieuwe reisbeleid, waarin duurzaam reizen wordt gestimuleerd (en verplicht wordt).

Nieuwe track: Technology and data

Zoals altijd biedt ERES ruimte aan veel verschillende onderzoektracks, van corporate real estate management tot regional analysis en technology and data. Technology and data in real estate was dit jaar een nieuwe track. Vorig jaar dook het thema al wel op, maar dan in verschillende tracks. De presentaties in deze track liepen uiteen van proptech tot conditiemetingen en pricing analysis, en liet zo veel interessante, nieuwe onderzoeksperspectieven zien. Gezien de steeds grotere rol die data speelt in de vastgoedpraktijk zullen we de komende jaren waarschijnlijk meer onderzoek zien waarin big data belangrijk is.

De keynotes dit jaar werden gegeven door Peter Hayes van PGIM real estate en professor David Miles van Imperial College London. Die gingen over nieuwe definities van waarde, volgend op grote crises, en de woningmarkt en ontwikkelingen daar, gerelateerd aan rentestijgingen, demografische en maatschappelijke ontwikkelingen, zoals thuiswerken. Deze onderwerpen kwamen vaak ook terug in de parallelle sessies. Dat toont dat ERES een goede verbinding legt met onderwerpen die spelen in de maatschappij. Daarbij zien we ook steeds meer presentaties over sustainable real estate.

18 uur in de trein

Zoals altijd kijk ik na een ERES-conferentie direct uit naar de volgende. De 30ste editie vindt in 2025 plaats in Gdansk, Polen. De treinreis duurt ongeveer 18 uur. Wie reist er met mij mee?

, ,

Studiemiddag 23 november 2023: onzekerheid op de vastgoedmarkt

De vastgoedbeleggingsmarkt staat momenteel voor aanzienlijke uitdagingen als gevolg van toenemende onzekerheid in de economie. Inflatie en renteverhogingen hebben geleid tot financieel turbulente tijden, waardoor beleggers geconfronteerd worden met een complex speelveld van risico’s, kosten en rendementen. Tijdens de VOGON-studiemiddag op 23 november 2023 zullen we dieper ingaan op de economische vooruitzichten en strategieën om met deze onzekerheid om te gaan.

Het is van cruciaal belang om inzicht te hebben in de economische trends en financiële variabelen die van invloed zijn op vastgoedbeleggingen. Tijdens deze studiemiddag zullen experts de recente ontwikkelingen in de markt analyseren en strategieën bespreken om beleggers te helpen hun beleggingsbeslissingen te optimaliseren in het licht van de huidige economische onzekerheid.

De studiemiddag wordt geleid door dagvoorzitter Jeroen Bom (Colliers). Philip Bokeloh (ABN Amro) bijt het spits af met een actueel beeld van de renteontwikkelingen en de economische vooruitzichten. Daarna wordt het thema belicht door Maarten van ‘t Hek (Ortec Finance), hij zal ingaan op de invloed van de rentestijging op de waarde van vastgoed in verhuurde staat. Ortec Finance heeft onderzoek gedaan naar de toekomstige ontwikkeling van de discontovoet en Van ‘t Hek presenteert de uitkomsten hiervan. We vervolgen de middag met een interactief debat tussen de sprekers en het publiek en
sluiten af met een netwerkborrel.

Het bestuur en de VOGON-activiteitencommissie verwelkomen je op deze studiemiddag met boeiende inzichten en interactieve gesprekken. Graag ontvangen we je op donderdag 23 november om 14.30 uur bij Ortec Finance in Rotterdam, waarna we om 15:00 van start gaan.

Programma

14.30 – 15.00 Inloop
15.00 – 15.10 Opening dagvoorzitter
15.10 – 15.50 Philip Bokoleh (ABN Amro)
15.50 – 16.30 Maarten van ‘t Hek (Ortec Finance)
16.30 – 16.50 Debat met sprekers en publiek
16.50 – 17.00 Wrap-up dagvoorzitter
17.00 borrel

Dagvoorzitter

Jeroen Bom

Jeroen Bom is al meer dan twintig jaar werkzaam in het vastgoed in diverse rollen. De eerste jaren als makelaar en taxateur waarna 10 jaar geleden de keuze gemaakt om zich volledig toe te leggen op en specialiseren in taxaties. Jeroen is sinds ruim jaar 7 jaar werkzaam bij Colliers waarvan de laatste 2 jaar als eindverantwoordelijke voor de taxatieafdeling en board member voor Colliers Nederland. 

Sprekers

Philip Bokeloh is sinds 2004 werkzaam als econoom bij het Economisch Bureau van ABN Amro. Bokeloh zal de huidige stand van de economie bespreken. In verband met de sterk gestegen inflatie hebben Centrale Banken hun rentetarieven sterk verhoogd. De krappere financiële condities beginnen hun weerslag te krijgen op de economische activiteit. Met name rentegevoelige sectoren, zoals de vastgoedsector, hebben er last van. Wat verwachten de economen van ABN Amro? Is er al zicht op verlichting, of blijven de financiële condities krap? Bokeloh geeft uitsluitsel.

Maarten van ’t Hek werkt bij Ortec Finance als adviseur voor overheden, woningcorporaties en andere vastgoedpartijen. Ortec Finance maakt scenario’s die investeerders zoals pensioenfondsen, woningcorporaties en verzekeraars gebruiken bij de vormgeving van het beleggingsbeleid en investeringsbeslissingen. Voor vastgoedpartijen die beleggen in verhuurd vastgoed is de marktwaarde van het bezit van groot belang. De marktwaarde wordt sterk beïnvloed door de discontovoet. De daling van de discontovoet in de afgelopen jaren is een belangrijke reden voor de grote waardestijging van verhuurd vastgoed. Nu de rentes weer stijgen zou dit kunnen betekenen dat eigenaren zich geconfronteerd gaan zien met waardedalingen. Is dat zo? Van ‘t Hek licht de bevindingen van Ortec Finance toe.

Kosten

Voor VOGON-leden is de studiemiddag gratis. Niet-leden betalen 150 euro exclusief btw. Introducés kunnen éénmalig deelnemen tegen een korting van 50%.

Inschrijving

Je kunt je voor de studiemiddag aanmelden met een e-mail aan info@vogon.nl. Een factuur wordt – wanneer van toepassing – na betaling toegezonden.

Informatie

Heb je nog vragen? Neem dan via info@vogon.nl contact op met de organisatie van de studiemiddag. Meer informatie over VOGON als achtergrond en doelstellingen vind je elders op deze website.

Bereikbaarheid

Ortec Finance, Boompjes 40, 3011 XB Rotterdam

,

Verslag VOGON-Talentseminar 2023

VOGON-bestuurslid Michiel Daams heette alle talenten en toehoorders welkom bij het VOGON-Talentseminar 2023 op 6 oktober bij de Amsterdam School of Real Estate. In twee sessies van uur presenteerden in verschillende zalen acht talenten hun uiteenlopende afstudeeronderzoeken.

Alaïa Plieger sprak over ‘knelpunten en oplossingen, en nieuwe technologie, voor due diligence processen in vastgoedmarkten’.

Bekijk hier haar presentatie.

Christian de Vries vertelde over het tackelen van betaalbaarheid en duurzaamheid door huurprijsregulering.

Bekijk hier zijn presentatie. Lees hier zijn complete scriptie.

David Thissen leverde origineel werk over de prijseffecten van energielabels.

Bekijk hier zijn presentatie.

Philip Gallas vertelde over zijn onderzoek voor zijn MSRE-afstudeerscriptie over het toekomstige Europese CO2-heffingssysteem voor de gebouwde omgeving.

Bekijk hier zijn presentatie. Lees hier zijn complete scriptie.

Joost Blankendaal vertelde over een eerlijke waardering voor CO2-opslag in bouwmaterialen als hout.

Bekijk hier zijn presentatie. Lees hier zijn complete scriptie.

Sam van Elburg sprak over hoe hogere de woningprijzen, hoe langer mensen in hun sociale huurwoning blijven.

Bekijk hier zijn presentatie. Lees hier zijn complete scriptie.

PhD-student Lynn Bouwknecht rapporteerde – namens Pascale Schellekens, die op reis is – over de effecten van betegelde tuinen op de prijzen van omliggende woningen.

Bekijk hier haar presentatie. Lees hier haar complete scriptie.

Sebastiaan Carpentier Alting vertelde over de transformatie van kantorenparken naar mixed-use-gebouwen.

Bekijk hier zijn presentatie.

Aan de bar van de ASRE werd nog lang gediscussieerd tijdens de borrel, zie hieronder nog een sfeerimpressie.