Tag Archief van: huurwoningen

De eerste interactieve workshop Wetenschap4Corporaties werd op 30 januari 2024 gehouden aan de Technische Universiteit Eindhoven. Deelnemers in de organisatie waren de TUE-afdeling Built Environment, de Eindhovense woningcorporatie Woonbedrijf en nog 20 kennisinstellingen en woningcorporaties. Het thema was “De menselijke kant van energietransitie”. De workshop werd ondersteund door het onderzoeksprogramma BEL.

Het succes van energietransitie in sociale huur hangt af van het gedrag van bewoners en hun bereidheid om duurzame technieken te omarmen. In interactieve sessies werd inzicht gegeven in het gedrag van huurders. Ook werd gekeken naar praktische oplossingen en innovaties die corporaties en universiteiten samen hebben ontwikkeld. Er werd antwoord gegeven op vragen als:

  • Hoe kan virtual reality draagvlak voor renovatie versterken?
  • Hoe ontstaat niet-duurzaam gedrag in gerenoveerde woningen?
  • Wat vertelt een miljoen microdata over de effecten van energietransitie voor bewoners?

Sprekers waren onder anderen Theo Arentze, Djoera Eerland, Maarten Hornikx, Lise Jans, Clarine van Oel, Ioulia Ossokina, Marleen Spiekman, Arianne van der Wal. De onderzoeken die ze presenteerden staan beschreven in de RERQ-thema-editie Energietransitie, onderdeel van het VOGON-jaarboek 2023.

Er zijn extra richtlijnen nodig voor het eenduidig waarderen van duurzame woningcomplexen door vastgoedtaxateurs. In de huidige praktijk levert de taxatie van eenzelfde complex door verschillende taxateurs uiteenlopende waarden op. Extra regels van organisaties als het NRVT, RICS of TEGoVA zouden taxateurs helpen om tot een eenduidige waardering te komen.

Dit constateren Larissa Cordewener en Martijn Dröes in hun artikel ‘Hoe implementeert de taxateur de waarde van duurzaamheid?’ in het kwartaalblad Real Estate Research Quarterly van de Vereniging van Onroerendgoed-onderzoekers Nederland. Voor de particuliere markt is er al veel onderzoek gedaan naar de invloed van het energielabel, verduurzaming en het effect hiervan op de waarde van een woning, constateren de auteurs. Voor professionele beleggers is het nog steeds onzeker of investeringen in duurzaamheid zich vertalen in een hogere waarde van het vastgoed.

Uit het onderzoek blijkt dat eenduidige richtlijnen en standaarden ontbreken voor het waarderen van duurzaamheid door taxateurs. Instanties als het Nederlands Register van Vastgoedtaxateurs (NRVT), The Royal Institution of Chartered Surveyors (RICS) of The European Group of Valuers’ Associations (TEGoVA) zouden die kunnen opstellen. Daarbij zijn vuistregels als ‘een wooncomplex met energielabel A is tien procent meer waard dan een wooncomplex met energielabel F’ onvoldoende. Hierin spelen namelijk ook zaken als de markt, locatie, sector en tijd een rol.

Wel zouden volgens de auteurs richtlijnen kunnen bepalen welk energielabel als standaard wordt gekozen, waarna afslagen en opslagen in bepaalde parameters worden gebruikt als een wooncomplex van dit energielabel afwijkt. Daarvoor moet wel eerst meer duidelijkheid komen over de kosten van het verduurzamen van een wooncomplex. Dit kan worden opgenomen in publieke bronnen en data die door de taxateur worden gebruikt.

Download hier de pdf met het volledige artikel.

Praktijkbijdrage

Het artikel van Cordewener en Dröes is de eerste zogeheten praktijkbijdrage in het tijdschrift Real Estate Research Quarterly. Het gaat om een nieuw type artikel waarin niet een wetenschappelijk onderzoek centraal staat, maar waarin vraagstukken en ontwikkelingen uit de praktijk in de vastgoedsector worden beschreven.

Over de auteurs

Larissa Cordewener RT MSc MSRE is associate director Valuation & Advisory bij de internationale vastgoedadviseur CBRE. Dr. Martijn Dröes is universitair hoofddocent aan de faculteit Economie en Bedrijfskunde van de Universiteit van Amsterdam en research fellow aan de Amsterdam School of Real Estate.

Het succes van de energietransitie in sociale huur staat of valt met het gedrag van bewoners en hun bereidheid om met duurzame technieken om te leren gaan.

Een consortium van 15+ woningcorporaties en kennisinstellingen biedt je een interactieve ochtend aan. Vol inzichten in het gedrag van huurders en op wetenschap gebaseerde oplossingen (tools, games, data) die bewoners motiveren bij verduurzaming.

Krijg in interactieve sessies antwoord op vragen als:
– Hoe kan virtual reality draagvlak voor renovatie versterken?
– Hoe ontstaat niet-duurzaam gedrag in gerenoveerde woningen?
– Wat vertelt een miljoen microdata over de effecten van energietransitie voor bewoners?

Kom op 30 januari 2024 naar het congrescentrum van TU/e (10 minuten lopen van het station) in Eindhoven voor inzichten, inspiratie en om elkaar te ontmoeten. Het duurt van 9.30 tot 14.30 uur. De workshop is gratis, er is wel een bijdrage bij no-show. We verwelkomen graag een diverse groep aan deelnemers, maar het aantal plekken is beperkt. Voor programma en aanmelden: www.wetenschap4corporaties.nl.

Georganiseerd door onderzoeksprogramma BEL, TU/e Bouwkunde en Woonbedrijf en gesteund door VOGON.

De workshop is interessant voor onder andere medewerkers van corporaties, samenwerkingspartners, studenten.

Het VOGON-symposium 2023 stond in het teken van de dynamiek op de woningmarkt. Door verschillende externe factoren en overheidsingrijpen is de woningmarkt in beweging als – bijna – nooit tevoren. Hoge ambities, gepaard aan fiscale maatregelen voor vooral de huurwoningmarkt, zetten de markt onder hoogspanning.

De effecten van de gestegen rente, blijvend hoge vraag en afschaffing voor de verhuurdersheffing, bieden een veelzijdige problematiek. Doelstellingen ter verbetering en versnelling worden nauwelijks gehaald en de conjunctuur kan een verdere verslechtering betekenen. Het congres was vooral gericht op actuele ontwikkelingen en de toekomstige effecten hiervan.

VOGON-voorzitter Maarten Donkers heet bezoekers en sprekers welkom in het pop-up Rietveld Theater in het Kabeldistrict in Delft (foto’s: Johannes van Bentum).

In een korte toelichting door Olga Wagenaar van Amvest krijgen deelnemers zicht op de transformatieopgave en de uitdagingen binnen de gebiedsontwikkeling Kabeldistrict.

Onder leiding van dagvoorzitter Wabe van Enk (PropertyNL) kwamen diverse aspecten van de huidige dynamiek op de woningmarkt aan bod.

Stefan Janssen van Capital Value schetst, op basis van zijn ervaring en inhoudelijke betrokkenheid bij woningtransacties, de dynamiek in de woningmarkt.

Marja Elsinga van TU Delft geeft duiding en een kritische reflectie op het woningmarktbeleid van de overheid, aangevuld met onverwachte inzichten en duiding van de rollen van onder andere woningcorporaties.

Marc Francke van Ortec Finance verrijkt het inzicht in de woningmarkt met het cijfermatige onderzoek dat hij en collega’s uitvoerden naar de middenhuur en de effecten van de regulering op de woningmarkt van deze huurklasse.

Isabel van de Geer (ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) zoomde in op de beoogde effecten en maatregelen van het gevoerde woningmarktbeleid.

Als intermezzo reikte Theo Arentze de VOGON Research Award 2022 uit aan de auteurs van het beste onderzoeksartikel uit jaargang 21 van het verenigingsblad Real Estate Research Quarterly.

Het artikel ‘De realisatie van goedgekeurde plannen: inzicht in de doorlooptijden en factoren’ van Huub Ploegmakers (midden), Pim Beckers (links) en Babak Firoozi Fooladi is winnaar van de VOGON Research Award 2022. VOGON-voorzitter Maarten Donkers (rechts) feliciteert de winnaars en overhandigt bloemen.

Juryvoorzitter Theo Arentze overhandigt Annette Duivenvoorden (Platform 31) een oorkonde voor de nominatie voor de VOGON Research Award 2022 van haar artikel ‘Woonaanbod voor senioren eist vraaggericht ontwikkelen’, geschreven met Gert Jan Hagen (SpringCo Urban Analytics).

We sluiten de middag af met een panelgesprek met van links naar rechts Isabel van de Geer, Thijs Guinee (Altera Vastgoed) en Coen van Rooyen (WoningBouwersNL).

In de pauze werd er door de VOGON-leden bijgepraat en veel gediscussieerd, ook met de sprekers.

Het symposium werd afgesloten met de traditionele borrel, dit keer in het naast het Rietveld Theater gelegen brouwcafé De Koperen Kat.

Voor aanvang van het symposium werd in de coulissen van het Rietveld Theater de jaarlijkse algemene ledenvergadering van VOGON gehouden.

Op de eerste studiemiddag van de Vereniging van Onroerend Goed Onderzoekers Nederland (VOGON) bij HNK Den Haag op 30 maart 2023 wordt het thema ‘Energietransitie in de vastgoedsector’ behandeld. Centraal staan kantoren en woningen. Aan de hand van recent onderzoek duiken we in de thematiek.

De vastgoedsector heeft een belangrijke rol in de klimaatverandering en energiecrisis. Circa 40% van het totale energieverbruik in Nederland komt voor rekening van de gebouwde omgeving. Diverse beleidsmaatregelen moeten de situatie in de vastgoedsector de juiste kant op helpen. Sinds 2023 moeten kantoorgebouwen minimaal energielabel C hebben om als kantoor te kunnen worden gebruikt. Waar en bij wie ligt deze opgave? Komende jaren moeten miljoenen gebouwen energiezuinig en duurzaam worden gemaakt. De snelheid van deze transitie wordt bepaald door de mensen – bewoners en beheerders van het vastgoed. Zij moeten geld en inspanning leveren om gebouwen milieuvriendelijk te maken. Maar hoe motiveer en ondersteun je optimaal een bonte mix van mensen met ieder zijn eigen voorkeur voor milieu, comfort en kosten?

De studiemiddag wordt geleid door dagvoorzitter Benny Ng (VOGON). Dennis van der Stoop (NSI) trapt het event af met een presentatie over het verduurzamingsbeleid van NSI. Daarna wordt het thema belicht door Lars Brugman (Kadaster) en Ioulia Ossokina (TU Eindhoven). Brugman zal in zijn betoog de energie label situatie op de Nederlandse kantorenmarkt bespreken. Ossokina gaat in op haar onderzoek naar de energietransitie in de woningmarkt. Denk aan bewonersparticipatie, co-creatie of digitale tooling. Lessons learned die ongetwijfeld breder opgepakt kunnen worden in de vastgoedsector. We organiseren een doorlopend discussieplatform en sluiten de middag af met een netwerkborrel.

Het bestuur en de VOGON-activiteitencommissie verwelkomen jullie graag op deze studiemiddag met boeiende inzichten en interactieve gesprekken. Graag ontmoeten we jullie om 14.00 uur bij de inloop op donderdag 30 maart. De studiemiddag zal plaatsvinden bij een HNK Den Haag, Oude Middenweg 17, 2491 AC Den Haag.

Programma

14.00 – 14.30 Inloop
14.30 – 14.40 Opening dagvoorzitter
14.40 – 15.00 Dennis van der Stoop
15.00 – 15.40 Lars Brugman
15.40 – 15.50 Pauze
15.50 – 16.30 Ioulia Ossokina
16.30 – 16.45 Wrap-up dagvoorzitter
16.45 borrel

Dr. Benny Ng Msc is bestuurslid bij de VOGON en voorzitter van de activiteitencommissie. Hij is werkzaam als researcher bij a.s.r. real estate. Zijn werk richt zich met name op de sectoren: kantoren, science parks en renewables. Zijn promotieonderzoek naar Nederlandse science parks is gepubliceerd in toonaangevende journals zoals Research Policy, Technological Forecasting & Social Change en Journal of Technology Transfer.

Dennis van der Stoop is een gemotiveerde, hardwerkende en doelgerichte vastgoedspecialist bij NSI. Door zijn jarenlange ervaring in technisch vastgoedmanagement en verduurzaming van vastgoed, weet hij welke uitdagingen vastgoed kan bieden waar hij op een gestructureerde en resultaatgerichte werkwijze oplossingen in kan bieden. In zijn huidige functie als Innovation & Sustainability Manager bij NSI is hij verantwoordelijk voor het implementeren van de duurzaamheidsambities in de nieuwbouwprojecten. Ook is hij adviseur voor de exploitatie en verduurzaming van de bestaande portefeuille.

Lars Brugman MSc is onderzoeker bij het Kadaster. Met de gegevens van het Kadaster doet hij al meer dan 10 jaar onderzoek naar de energietransitie en het woningbouwproces. Hij zal tijdens de VOGON-studiemiddag ingaan op onderzoek naar de labelverplichting bij kantoren. Vanaf 1 januari 2023 moet een kantoorgebouw energielabel C of beter hebben, anders mag het niet meer als kantoor gebruikt worden. Hoe groot is de opgave? Bij welke eigenaren ligt deze vooral? En zijn er regionale verschillen?

Dr Ioulia Ossokina is stedelijk econoom en universitair docent bij de faculteit Bouwkunde van de Technische Universiteit Eindhoven. Zij coördineert onderzoek naar Stedelijke economie, technologie en big data, met speciale aandacht voor energie- en warmtetransitie, en wonen voor kwetsbare groepen. Ossokina heeft een achtergrond in wiskundige economie en econometrie. Ze promoveerde in 2003 aan de Erasmus Universiteit Rotterdam; tussen 2003 en 2016 werkte ze bij het Centraal Planbureau. Voor meer informatie: www.ossokina.com.

Tijdens deze studiemiddag vertelt Ossokina over big-data- en gedraggebaseerde webtools die TU Eindhoven heeft ontwikkeld om energie- en warmtetransitie in woningen te ondersteunen. Zij gaat graag een discussie aan over de toepassingsmogelijkheden van dergelijke tools voor energietransitie in de commerciële sector.

Kosten
Voor VOGON-leden is de studiemiddag gratis, niet-leden betalen 100 euro (ex. btw). Introducés kunnen éénmalig tegen 50% korting deelnemen.

Inschrijving
U kunt zich voor de studiemiddag aanmelden via info@vogon.nl. Na aanmelding ontvangt u, indien van toepassing, een factuur.

Informatie
Voor meer informatie kunt u via info@vogon.nl contact opnemen met de organisatie van de studiemiddag. Voor algemene informatie over VOGON, zoals achtergrond en doelstellingen, kunt u onze website raadplegen.

Locatie
HNK Den Haag, Oude Middenweg 17, 2491 AC Den Haag (070 239 0200), ligt op een steenworp afstand van de snelweg A4 en is ook bereikbaar met het OV (HTM tram 19, uitstappen halte Oude Middenweg), ook Randstadrail-lijnen 3 en 4 komen in de buurt (uitstappen bij halte Forepark). Houd rekening met een kwartier lopen.

‘De Nederlandse woningmarkt onder hoogspanning: gewenste dynamiek of dreigende stilstand?’

Het VOGON-symposium staat in 2023 in het teken van de dynamiek op de woningmarkt. Door verschillende externe factoren en overheidsingrijpen is de woningmarkt in beweging als – bijna – nooit tevoren.

Hoge ambities, gepaard met fiscale maatregelen voor vooral de huurwoningmarkt, zetten de markt onder hoogspanning. De effecten van de gestegen rente, blijvend hoge vraag en afschaffing voor de verhuurdersheffing, bieden een veelzijdige problematiek. Doelstellingen ter verbetering en versnelling worden nauwelijks gehaald en de conjunctuur kan een verdere verslechtering betekenen. Het congres is vooral gericht op actuele ontwikkelingen en de toekomstige effecten hiervan. Tijd voor een kritische blik op deze materie.

Onder leiding van dagvoorzitter Wabe van Enk komen diverse aspecten van de huidige dynamiek op de woningmarkt aan bod. We zijn voor het jaarlijkse symposium van de VOGON te gast in het Rietveld Theater, het pop-uptheater in een van de loodsen op Kabeldistrict in Delft. In een korte toelichting door Olga Wagenaar van Amvest krijgen deelnemers zicht op de transformatieopgave en de uitdagingen binnen deze gebiedsontwikkeling. Daarna zal Stefan Janssen (Capital Value), op basis van zijn ervaring en inhoudelijke betrokkenheid bij woningtransacties, de huidige dynamiek schetsen. Marja Elsinga (TU Delft) geeft duiding en een kritische reflectie op het woningmarktbeleid van de overheid, aangevuld met onverwachte inzichten en duiding van de rollen van onder andere woningcorporaties. Marc Francke (Ortec Finance, UvA) verrijkt ons inzicht met het cijfermatige onderzoek dat hij met collega’s uitvoerde naar de middenhuur en de effecten van de maatregelen op de woningmarkt van deze huurklasse. Isabel van de Geer (ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) zal inzoomen op de beoogde effecten en maatregelen van het gevoerde woningmarktbeleid. Als intermezzo vindt traditioneel de jaarlijkse uitreiking van de VOGON Research Award plaats voor het beste onderzoeksartikel van de Real Estate Research Quarterly. We sluiten de middag af met een panelgesprek waaraan onder andere Thijs Guinee(Altera Vastgoed) en Coen van Rooyen (WoningBouwersNL) deelnemen. Aansluitend vindt traditiegetrouw een netwerkborrel plaats.

Plaats van handeling is het Rietveld Theater, Schieweg 15B, 2627 AN Delft. Meer informatie over programma volgt zo snel mogelijk. Vooraf wordt de algemene ledenvergadering gehouden. Ook wordt traditiegetrouw de VOGON-research award uitgereikt.

Meld je hier aan

Programma
12.00 – 13.30 Algemene Ledenvergadering VOGON
13.30 – 14.00 Inloop symposium
14.00 – 14.10 Welkom en opening door dagvoorzitter Wabe van Enk
14.10 – 14.20 Presentatie Kabeldistrict door Olga Wagenaar (Amvest)
14.20 – 14.40 Stefan Janssen MSc (Capital Value): ‘setting the scene’
14.40 – 15.00 prof. dr. Marja Elsinga (TU Delft): governance en marktstructering
15.00 – 15.20 prof. dr. Marc Francke (Ortec Finance): onderzoek middenhuur
15.20 – 15.30 Pauze
15.30 – 15.50 Coen van Rooyen, directeur WoningbouwersNL
15.50 – 16.10 Isabel van de Geer, ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
16.10 – 16.20 Uitreiking VOGON Research Award door Theo Arentze
16.20 – 17.00 Paneldiscussie met onder leiding van de dagvoorzitter met Isabel van de Geer, drs. Niels van Wonderen MSRE (Altera Vastgoed), Coen van Rooyen LLM (WoningBouwersNL) aan de hand van stellingen (via Mentimeter)
17.00 – 18.30 Borrel bij ‘De Koperen Kat’ in Delft.

Wabe van Enk

Wabe van Enk is hoofdredacteur-directeur PropertyNL/PropertyEU. Hij studeerde journalistiek in Utrecht en werkte achtereenvolgens als redacteur bij Het Financieele Dagblad, NRC Handelsblad en als hoofdredacteur bij Vastgoedmarkt. In 2000 richtte hij vastgoedinformatiebedrijf PropertyNL op. Van Enk is lid van de jury van diverse vastgoedprijzen, zoals de Middenhuur Award en de Green Leader Award van de Dutch Green Building Council.

Olga Wagenaar is ontwikkelingsmanager bij Amvest en verantwoordelijk voor de herontwikkeling van Kabel District naar een grootschalige woonlocatie. Kabeldistrict is onderdeel van Schieoevers Noord. De huidige bedrijventerreinen veranderen in levendige, gemengde stedelijke gebieden met ruimte voor kennisintensieve en innovatieve maakindustrie. Dat past bij de ambitie van Delft om dé High Tech Capital van Nederland te worden.

Stefan Janssen

Stefan Janssen is specialist op het gebied van complexe strategische vastgoedvraagstukken. Hij adviseert gemeenten, ontwikkelaars en (inter)nationale beleggers over een breed scala aan onderwerpen, waaronder haalbaarheidsstudies, doelgroep- en huurprijsanalyses en beleggingsvisies. Hij maakt veel gebruik van de Data Intelligence die binnen Capital Value beschikbaar is om te komen tot zijn inzichten. Stefan heeft 10 jaar ervaring in het vastgoed, op zowel het gebied van vastgoedbeleggingen als vastgoedonderzoek.

Marja Elsinga is hoogleraar Housing Institutions & Governance aan de faculteit Bouwkunde van de TU Delft. Ze is een expert in vergelijkend huisvestingsonderzoek en leidt internationale en interdisciplinaire onderzoeksteams. Ze heeft ruim dertig jaar ervaring in onderzoek en onderwijs over woningmarkt en woonbeleid. Haar invalshoek is wonen als fysiek, sociaal en economisch fenomeen en het effect daarvan op de vastgoedmarkt en de rol van overheden. Daarnaast is ze actief in bestuurlijke en adviesfuncties: commissaris bij Ymere, lid van het bestuur van het Netwerk Conceptueel Bouwen, lid van de wetenschappelijke raad van Platform31 en trekker van het onderwerp wonen in de Denktank Nederland 2040.

Coen van Rooyen is algemeen directeur WoningBouwersNL, de branchevereniging voor bouwbedrijven en projectontwikkelaars in de woningbouwsector. Hij werkte de afgelopen jaren aan verdere professionalisering van de branchevereniging die eerder bekend was als NVB Bouw. Door intensievere samenwerkingen met andere organisaties, en door toenemende aandacht voor bouwopgave, innovatie, circulariteit en duurzaamheid draagt WoningBouwersNL bij aan een gezondere woningmarkt.

Isabel van de Geer is afdelingshoofd Woningbouwbeleid en plaatsvervangend directeur Woningbouw bij Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Isabel werkt al enige jaren in het fysiek-ruimtelijk domein. Eerst bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en nu bij BZK. Vanwege het grote woningtekort ligt de focus op het bouwen van 900.000 woningen tot 2030. Samen met de betrokken partners werken aan voldoende betaalbare woningen voor iedereen op de juiste plek.

Marc Francke is werkzaam bij Ortec Finance en hoogleraar bij de Universiteit van Amsterdam. Bij Ortec Finance heeft hij uitgebreid onderzoek gedaan naar geautomatiseerde waarderingsmodellen met behulp van econometrische en machine learning-methoden, de constructie van vastgoedprijsindexen in dunne markten, en prijs- en liquiditeitsdynamiek in commerciële en woningmarkten. Daarnaast is hij hoogleraar Real Estate Analytics aan de Universiteit van Amsterdam. Hij is gepromoveerd in econometrie aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Professor Francke is research fellow bij het Massachusetts Institute of Technology Center for Real Estate’s Price Dynamics Platform en Weimer School Fellow bij het Homer Hoyt Institute. Zijn wetenschappelijk onderzoek heeft geleid tot publicaties in verschillende wetenschappelijke tijdschriften. Marc. Francke is bestuurslid van de European Real Estate Society en secretaris van de European Commercial Real Estate Data Alliance.

Thijs Guinee MSc is Performance & Valuation Analist bij Altera Vastgoed en richt zich met name op het analyseren en adviseren van de performance van de portefeuilles. Daarnaast vervult Guinee een belangrijke rol in de beoordeling van de externe taxaties. Guinee heeft negen jaar ervaring op het gebied van het analyseren van trends en ontwikkelingen in de vastgoedmarkt. Daarnaast heeft hij de afgelopen jaren veel ervaring opgedaan met betrekking tot het beoordelen van gebruikstransacties en beleggingstransacties teneinde vastgoedwaarderingen te ondersteunen.

Oplopende prijzen van woningen vertragen nieuwbouw en dat is in het belang van iedereen. Dat stellen Rutger-Jan Lange en Coen Teulings in een artikel in Real Estate Research Quarterly, het kwartaalblad van de Vereniging van Vastgoedonderzoekers Nederland (VOGON).

Het klinkt in de huidige tijd van woningschaarste als een bewijs van marktfalen beseffen de auteurs, maar woningontwikkelaars én de samenleving als geheel hebben bij stijgende prijzen alle belang bij het uitstellen van nieuwbouwprojecten. Een perceel kun je immers maar één keer volbouwen.

Uitstel maakt dat ontwikkelaars de ontwikkelingen nog even kunnen aankijken en de nieuwbouw beter kunnen afstemmen op de vraag bij oplevering. Dat dit beter is voor de portemonnee van een naar winst strevende belegger klinkt nog wel logisch. Maar overheden zullen nieuwbouw zelfs nog sterker vertragen, wanneer zij het maatschappelijk belang vooropstellen, betogen de auteurs.

Dat laatste heeft te maken met de flexibiliteit die de maatschappij opgeeft wanneer op een perceel woningen worden ontwikkeld. Die levert namelijk speelruimte in om een beslissing om te bouwen later aan te passen aan nieuwe inzichten en veranderingen in behoeften. “En in de tussentijd bespaart ze excessieve bouwkosten”, stellen Lange en Teulings.

Het idee dat projectontwikkelaars de bouw van woningen vooral uitstellen om te profiteren van de schaarste aan woningen – en dus verder stijgende prijzen – wijzen de auteurs van de hand. Het zijn immers vooral de eigenaren van bestaand vastgoed die belang hebben bij het vergroten van de schaarste. Het monopolie op het bouwen van woningen ligt eerder bij de gemeenteraden dan bij projectontwikkelaars, stellen zij. Daarmee is woningschaarste meer een politiek dan een economisch probleem. In gemeenten met veel eigenaar-bewoners “zullen die bewoners stemmen op partijen die de ontwikkeling van nieuwbouw beperken”.

Download hier de pdf met het volledige artikel.

Over de auteurs
Rutger-Jan Lange is universitair docent aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, Coen Teulings is universiteitshoogleraar aan de Universiteit Utrecht.

Frank van Blokland is aangesteld als lid van de raad van commissarissen van Credit Linked Beheer. VOGON-lid Van Blokland was twintig directeur van de IVBN, de vereniging van institutionele beleggers in vastgoed. Hij neemt de plaats in van Richard Paardenkooper, één van de twee oprichters van het bedrijf. Paardenkooper begon in 2012 samen met Eduardo Alvarez op een zolderkamer een eerste woningbeleggingsfonds. Vervolgens groeide Credit Linked Beheer uit tot een van de grootste aanbieders van woningfondsen voor particulieren.

Er zijn twee manieren om tot collectieve woonvormen voor 55+’ers te komen: op initiatief van de toekomstige bewoners óf op initiatief van een projectontwikkelaar. Zet deze laatste de eerste stap, dan moet deze naast een woning óók een gemeenschap bouwen, stelt vastgoedonderzoeker Joep Bastiaans in een artikel voor Real Estate Research Quarterly, het kwartaalblad van de Vereniging van Vastgoedonderzoekers Nederland (VOGON).

Bastiaans deed op basis van deskresearch en vragenlijsten uitgebreid onderzoek naar de bewonerstevredenheid van 55+’ers in drie projecten waarin een corporatie of commerciële partij het initiatief nam voor een collectieve woonvorm: de Knarrenhof in Zwolle, ParkEntree in Schiedam en Life in Amsterdam. Hij ondervroeg bewoners – kopers en huurders – naar hun redenen om naar het complex te verhuizen, de tevredenheid over de woonvorm, het gevoel van gemeenschappelijkheid en de ervaren voordelen ten opzichte van de vorige woning.

Het bevorderen van de doorstroming van 55+’ers wordt vaak gezien als oplossing voor het herstellen van het evenwicht op de Nederlandse woningmarkt. De lage verhuisgeneigdheid van deze doelgroep maakt dit lastig, maar niet onmogelijk. Collectieve of gemeenschappelijke woonvormen worden vooral genoemd als panacee voor de doorstroming, verlaging van de zorgkosten en bestrijding van de eenzaamheid.

Uiteenlopende verhuisredenen
De algemene conclusie uit het onderzoek is dat bewoners over het algemeen tevreden zijn. Hoewel de drie projecten vergelijkbare marketingtermen gebruiken, zijn er echter opvallende verschillen in uitkomsten. Zo geven bewoners uiteenlopende redenen om naar het complex te verhuizen, hoewel de wens te verhuizen naar een levensloopbestendige woning voor de meerderheid de doorslag gaf. Voor slechts één op de vijf is gemeenschappelijk wonen de belangrijkste reden.

De uiteenlopende verwachtingen kunnen volgens Bastiaans worden verklaard uit de verschillende middelen die ontwikkelaars gebruikten om een gemeenschap te creëren. Een instroomselectie op basis van leeftijdseisen, motivatiebrief en interviews draagt bij aan een grotere eenheid in de verwachtingen van bewoners. Extra toelatingseisen leiden daarentegen wel tot een hoger afzetrisico voor de ontwikkelaar, waarschuwt Bastiaans.

Minder verantwoordelijkheid, minder gemeenschap
De projecten ParkEntree en Life zijn deels eigendom van een belegger en maken gebruik van een zogeheten hospitalitymanager, aan wie taken rondom de gemeenschappelijkheid zijn uitbesteed. Dit geeft bewoners minder verantwoordelijkheid en daarmee ook minder invloed, waardoor er minder gemeenschappelijkheid wordt ervaren.

Bastiaans concludeert dat traditionele ontwikkelaars vooral veel aandacht besteden aan de kwaliteit van de woning en minder aan het bouwen van een gemeenschap. Commerciële doelen kunnen wringen met de beginselen van gemeenschappelijk wonen, zoals invloed, eigenaarschap en verantwoordelijkheid. Een functionerende gemeenschap vraagt om een gedeelde intentie en een zekere mate van betrokkenheid. “Complexen waarin de samenwerking wordt gereduceerd tot een financiële transactie zullen waarschijnlijk niet de gewenste maatschappelijke meerwaarde opleveren. Gemeenschappelijk wonen is niet simpelweg te koop, maar vereist extra inspanningen van ontwikkelaars, eigenaren én bewoners.”

Download hier de pdf met het volledige artikel.

Met een afscheidscollege in de Lutherse Kerk aan het Spui in Amsterdam op 21 juni 2022 heeft professor dr. Peter van Gool afscheid genomen van de Amsterdam School of Real Estate (ASRE) als bijzonder hoogleraar Vastgoedeconomie. Op basis van zijn rede schreef hij een perspectiefbijdrage voor Real Estate Research Quarterly, hieronder een korte samenvatting.

De woningprijzen in Nederland zijn sterk gestegen, net als overigens in andere landen. Onder andere starters en huishoudens tot twee keer modaal kunnen in Nederland zonder hulp geen woning kopen. Door lange wachtlijsten is ook een sociale huurwoning onbereikbaar. Deze groepen hebben last van de sterk gestegen woninghuren, terwijl zittende huurders juist uit de wind werden gehouden door huurbevriezingen en -aftoppingen.

Media en politiek leggen de schuld hiervan bij particuliere beleggers, de hypotheekrenteaftrek, het woningtekort en taxateurs en makelaars die de prijzen opdrijven. De problemen worden in werkelijkheid veroorzaakt door het monetaire beleid, de rentedaling, de ruime leencapaciteit, het populistische overheidsbeleid en het beperkt bijbouwen ten opzichte van de bevolkingsgroei.

Particuliere beleggers
Om het tij te keren pakt de regering nu particuliere beleggers aan. De maatregelen blijven echter hangen in symptoombestrijding, het herverdelen van schaarste en het vervangen van het marktmechanisme door overheidsregulering. Meer woningen komen er daardoor per saldo niet bij.

Zelfbewoningsplicht in de koopsector en huurprijsregulering in het middenhuursegment ogen sympathiek. Maar een gereguleerde huur ónder de markthuur zal ook in de middeldure huursector leiden tot wachtlijsten, toewijzingsvraagstukken en uiteindelijk tot een kleiner aanbod van huurwoningen. Dan zijn huurstarters ook in de middeldure huursector de klos.

Scheefwoners subsidiëren
Waarom moeten eigenlijk gepensioneerden die via hun pensioenfonds in middenhuurwoningen beleggen en andere beleggers scheefwoners subsidiëren? Dat kan de overheid makkelijker zelf doen door huurtoeslaggrenzen op te trekken. Natuurlijk moeten mistanden in de particuliere verhuur worden aangepakt, maar door bezuinigingen kunnen gemeentelijke pandjesbrigades het werk nu al niet aan. Wie moet dan straks het nieuwe beleid gaan uitvoeren?

De oplossing van de wooncrisis ligt in het aanpakken van de wérkelijke oorzaken ervan. Monetaire verkrapping – in plaats van de verruiming van de afgelopen jaren – en de sterke hypotheekrentestijging leveren nu al een bijdrage aan de oplossing, dankzij de oplopende inflatie door de oorlog in Oekraïne. Deze rentestijging neemt particuliere beleggers de wind uit de zeilen.

Averechts overheidsbeleid
Politiek gevoelig ligt het afschaffen van prijsopdrijvende regelingen, als de hypotheekrenteaftrek, de ruime LTV-grenzen – nu 100% – en het toestaan van aflossingsvrije hypotheken. Dit averechts werkend overheidsbeleid moet versneld worden teruggedraaid.

Nog belangrijker is het bijbouwen van woningen – ook in de sociale sector – en het terugdringen van de wachttijden voor sociale huur. Dat vraagt meer ruimte voor corporaties en scherpere keuzes, waaronder het voorrang geven aan nieuwbouw boven de belangen van zittende bewoners, milieu of landbouw.

Politieke moed
Ook zou er een doelmatiger beheer van de sociale huursector moeten komen, ten gunste van woningzoekenden met lagere inkomens en ten nadele van zittende huurders in de sociale sector met een ruim inkomen of vermogen. Kies liever voor een inkomensafhankelijke huur, dan een inkomensafhankelijke huurverhóging. Het vraagt echter veel politieke moed te kiezen voor de belangen van de outsiders – woningzoekenden – in plaats van die van de voor politici zo belangrijke insiders, de zittende bewoners.

Download hier de pdf met het volledige artikel.