,

Circulaire economie centraal in thema-editie RERQ

De redactie van Real Estate Research Quarterly heeft een thema-editie uitgebracht over de circulaire economie. Naast een voorwoord bevat deze editie vijf onderzoeksartikelen.

Het themanummer presenteert onderzoek naar de toepassing van de principes van de circulaire economie in de bouw. De bouw en exploitatie van de gebouwde omgeving hebben een aanzienlijke impact op het milieu, voornamelijk door het grote aandeel in grondstoffenverbruik, afvalproductie en uitstoot van broeikasgassen. In Nederland is de bouwsector verantwoordelijk voor 40% van het nationale energieverbruik en 30% van de afvalproductie, wat de dringende noodzaak benadrukt voor duurzamere praktijken en de implementatie van de principes van de circulaire economie (van Oorschot et al., 2023).

Om de grote milieu-impact te verkleinen heeft Nederland de ambitie om voor 2050 volledig circulair te zijn. Het ambitieuze Nationaal Programma Circulaire Economie maakt het voor de bouwsector noodzakelijk om circulaire bouwstrategieën en -praktijken te adopteren om aan deze duurzaamheidsdoelstellingen te voldoen (Joensuu et al., 2020). De overgang naar een circulaire economie kan de milieu-impact aanzienlijk verminderen door de levenscyclus van gebouwen en hun materialen te verlengen door hergebruik, recycling en het verminderen van grondstoffenwinning en door afvalproductie te bevorderen en biobased-materialen te gebruiken (Malabi Eberhardt et al., 2021).

Het Nieuwe Normaal: het meten van circulariteit in de bouw

Dit artikel van Hans Wamelink en Tomas Peeters bespreekt hoe de ambitie om in 2050 volledig circulair te zijn vorm krijgt in de praktijk. Het beschrijft de ontwikkeling van een raamwerk dat verschillende circulaire indicatoren integreert, specifiek ontwikkeld voor en door de Nederlandse bouwsector: Het Nieuwe Normaal (HNN), als 1.0 versie gelanceerd in december 2023.

Lees hier het artikel ‘Het Nieuwe Normaal: het meten van circulariteit in de bouw‘

From vision to action: An integrative approach for circular adaptive reuse 

Brian van Laar, Mohammad B. Hamida en Angela Greco schreven dit artikel naar aanleiding van onderzoek aan de TU Delft. Circulaire transformatie kan worden ingezet om verouderde panden aan te pakken en de waarde ervan te verhogen, terwijl energiegebruik en afvalproductie worden gereduceerd en minder nieuwe grondstoffen nodig zijn. Het bij elkaar brengen van visionaire hergebruikscenario’s en ontwerpstrategieën blijft echter een uitdaging. Dit artikel presenteert een aanpak om systematisch circulaire vastgoedscenario’s te definiëren en deze te vertalen naar uitvoerbare strategieën.

Lees hier het artikel ‘From vision to action: An integrative approach for circular adaptive reuse‘

Hergebruik van bouwcomponenten door matching van demontage en ontwerp 

Ana Luísa Martins da Conceição van Nieuwenhuizen, Marc van den Berg en Vincent Gruis brengen in dit artikel hergebruik van gebouwniveau terug tot componentenniveau. Het matchen van vraag en aanbod van herbruikbare componenten blijft een uitdaging. Samenwerking tussen slopers en ontwikkelaars kan hierbij helpen. Met een casestudie is een samenwerking onderzocht waarbij een nieuw ‘doelgebouw’ wordt ontwikkeld met herbruikbare componenten van een ‘donorgebouw’.

Lees hier het artikel ‘Hergebruik van bouwcomponenten door matching van demontage en ontwerp‘

Circular Renovation of Aged Educational Buildings: Context and Necessities for Transformation in the Netherlands

Dit artikel van Fujing Ma, Thorsten Schröder en Juliette Bekkering focust op de circulaire renovatie van scholen en stelt een circulaire aanpak voor om levenscycli van gebouwen te verlengen, afval en uitstoot van broeikasgassen te verminderen en educatieve omgevingen te verbeteren. Circulaire renovatie actualiseert educatieve gebouwen en bevordert duurzaamheid in de bouwsector, wat essentieel is voor toekomstige ontwikkeling.

Lees hier het artikel ‘Circular Renovation of Aged Educational Buildings: Context and Necessities for Transformation in the Netherlands‘

Industrieel erfgoed (her)bestemd – het faciliteren van de circulaire maakindustrie

Dat bestaand vastgoed ook een rol kan spelen om de circulaire economie juist te faciliteren, beschrijft Christiaan Hanse in dit artikel. Duidelijk wordt dat transformatie van stedelijk industrieel erfgoed ruimte kan bieden aan circulaire maakindustrie van diverse schaalgroottes en sectoren. Dit levert vervolgens een bijdrage aan de (toekomstige) circulaire economie in steden.

Lees hier het artikel ‘Industrieel erfgoed (her)bestemd – het faciliteren van de circulaire maakindustrie‘

Namens de redactie,

Hilde Remøy

Download hier de complete editie.

Bronnen

  • Joensuu, T., Edelman, H., & Saari, A. (2020). Circular economy practices in the built environment. Journal of Cleaner
    Production, 276, 124215. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2020.124215
  • Malabi Eberhardt, L. C., van Stijn, A., Kristensen Stranddorf, L., Birkved, M., & Birgisdottir, H. (2021). Environmental Design Guidelines for Circular Building Components: The Case of the Circular Building Structure. Sustainability, 13(10), Article 10. https://doi.org/10.3390/su13105621
  • van Oorschot, J., Sprecher, B., Rijken, B., Witteveen, P., Blok, M., Schouten, N., & van der Voet, E. (2023).
    Toward a low-carbon and circular building sector: Building strategies and urbanization pathways for the Netherlands.
    Journal of Industrial Ecology, 27(2), 535–547. https://doi.org/10.1111/jiec.13375

,

RERQ brengt artikelen samen in Jaarbundel 2024

De redactie van het digitale kwartaalblad Real Estate Research Quarterly heeft alle artikelen uit de jaargang 2024 gebundeld in de fysieke Jaarbundel 2024. Het gebonden boekwerk is in week 15 toegestuurd aan leden en sponsoren van de vereniging.

De Jaarbundel 2024 telt 144 pagina’s en is ook in een digitale versie verschenen.

Over RERQ

Real Estate Research Quarterly (RERQ) signaleert als kwartaaltijdschrift van de VOGON actuele kennis die relevant is voor de vastgoedsector. Wetenschappelijke inzichten worden vertaald naar aanbevelingen voor commerciële vastgoedpartijen, overheden, maatschappelijke instellingen en vastgoedopleidingen. RERQ biedt een podium voor analyses en discussies die kunnen bijdragen aan de verdere ontwikkeling van de vastgoedsector. Het redactieteam bestaat uit onderzoekers en docenten verbonden aan universiteiten in Nederland en een vertegenwoordiging uit de vastgoedsector.

Over VOGON

De Vereniging van Onroerendgoed Onderzoekers Nederland is het grootste – en enige – netwerk van vastgoedonderzoekers. VOGON stimuleert de verdieping en uitwisseling van kennis op het gebied van de economische analyse van onroerend goed. Hiertoe organiseert VOGON sinds 1991 evenementen om betrokkenen in het vastgoed bijeen te brengen en wordt gedegen onderzoek gepubliceerd in het tijdschrift Real Estate Research Quarterly.

, ,

Nieuwe editie RERQ over maatschappelijke vraagstukken

De recent verschenen digitale editie van Real Estate Research Quarterly bevat vier artikelen die elk een belangrijk maatschappelijk vraagstuk behandelen. RERQ is het kwartaalblad van de Vereniging van Onroerendgoedonderzoekers Nederland (VOGON).

Investeringen in infrastructuur vergroten ongelijkheid

Niet alle bevolkingsgroepen profiteren in gelijke mate van grote infrastructurele investeringen. Middelen om tot een eerlijker verdeling van de winst te komen met  belastingen of gebiedsinvesteringszones zijn nog onderontwikkeld. Dat schrijft prof. dr. Frank van Oort in zijn perspectiefbijdrage ‘Meervoudige waardecreatie en brede welvaart bij infrastructuurprojecten in de metropoolregio Rotterdam-Den Haag’.

Eenpersoonshuishouden rukt op: Nederland vergrijst en versplintert

De CBS Huishoudensprognose 2021-2070 voorspelt dat het aantal huishoudens in Nederland zal groeien van 8 miljoen in 2021 naar bijna 9,8 miljoen in 2070. Deze stijging, vooral gedreven door bevolkingsgroei en vergrijzing, vergroot de druk op de woningmarkt aanzienlijk. Het meest opvallend is de verwachte toename van het aantal eenpersoonshuishoudens, die verantwoordelijk zal zijn voor bijna twee derde van de totale groei. Dat schrijft Henny Stoeldraijer in haar artikel ‘In de toekomst vooral meer oudere eenpersoonshuishoudens’.

Aangebroken bezit is struikelblok voor energietransitie

Verenigingen van Eigenaren (VvE’s) vormen een lastig te nemen horde in het bestrijden van energiearmoede. Als binnen zo’n vereniging een woningcorporatie en particuliere eigenaren samen moeten besluiten, belemmert dit investeringen in grootschalige verduurzaming. Om de energietransitie te stimuleren is gericht overheidsbeleid en ondersteuning voor VvE’s nodig. Dat schrijven Anisha Jagernath en Sara Özogul in het artikel ‘The sale of social housing, energy affordability and investments within homeowners’ associations’.

Energiezuinige woning realiseert hogere huurinkomsten

Energiezuinige huurwoningen in de vrije sector realiseren een hogere huurprijs dan minder duurzame woningen. De huurprijsstijging varieert van +3,5% voor een A-label tot +12% voor een A++++-label. Onzuinige energielabels kennen daarentegen een korting: -2,7% voor een C-label tot -12,3% voor een E-label. Sinds de energiecrisis van 2022 zijn de premies voor energiezuinige woningen toegenomen, vooral bij meergezinswoningen. Deze conclusies trekken vastgoedonderzoekers Dewi Anakram, Martijn Dröes en Arthur Marquard in hun artikel ‘Split incentives, energielabels en woninghuren’.

Download hier de complete RERQ-editie.

,

RERQ steekt thermometer in kantorenmarkt

In dit themanummer steekt Real Estate Research Quarterly de thermometer in de kantorenmarkt. Na decennia van groei is de kantorenmarkt verzadigd. Real Estate Research Quarterly is het kwartaalblad van de Vereniging van Onroerendgoedonderzoekers Nederland (VOGON).

Die verzadiging komt door de voltooiing van de verdienstelijking van de economie. Hierdoor is er nu sprake van een vervangingsmarkt. De trend van het toenemende thuiswerken heeft zich na Covid definitief doorgezet. Dat heeft grote gevolgen voor de vraag naar kantoorruimte en daarmee met de prijzen en investeringsbereidheid van beleggers.

Vraag naar kantoorruimte daalt

De editie opent met een perspectiefbijdrage van Marcel Storms en Joris Winters. De kantorenmarkt is sinds de jaren negentig drastisch veranderd door flexibel werken en digitale workflows. De Covid-pandemie versnelde deze trend, waardoor de vraag naar kantoorruimte verder daalt.

Kantoorvraag vooral in grote steden

Gertjan Slob analyseert de huidige trends op basis van een uitgebreide database van de Nederlandse kantorenmarkt. De vraag naar kantoorruimte concentreert zich steeds meer in de grote steden. Daarmee volgen bedrijven schaarser wordende werknemers naar hun favoriete woonplaatsen.

Gezonde werkplek maakt productiever

De slag om de werknemer speelt ook in het artikel van Lisanne Bergefurt. Zij onderzocht de gezondheid op de werkplek. Werkgevers hebben belang bij een fijne werkomgeving om ervoor te zorgen dat de werknemer zo productief mogelijk is.

Bedrijven passen vastgoedstrategie aan

Henk-Jan Hoekjen, Bartele Hoekstra en Gijs Brouwers beschrijven de invloed van het hybride werken op de vraag naar kantoormeters. Thuiswerken heeft de vraag drastisch verminderd, wat resulteert in een daling van huurprijzen met 15 procent en een stijging van de leegstand tot 20 procent. Deze verschuiving bedrijven de unieke kans hun vastgoedstrategie te herzien.

Amsterdams kantoor nauwelijks liquide

Willem Vlaming en Dorinth van Dijk bezien de Amsterdamse kantorenmarkt vanuit een internationaal beleggingsperspectief met een focus op marktliquiditeit. De kantorenmarkt in Amsterdam heeft sinds 2017 te maken met een dalende liquiditeit. Dit betekent dat verkopers en kopers nog flink wat water bij de wijn moeten doen om tot transacties te komen. Tot die tijd zal het transactievolume gering blijven.

Kantorenmarkt VS: vraagprijs stabiel, effectieve huur daalt

Stefan Weiss, Christina Tong, Dennis Schoenmaker en Frank Verwoerd bieden inzicht in de waardering op de Amerikaanse kantorenmarkt. Ook hier kampt de markt met de gevolgen van hybride werken en monetaire verkrapping. De effectieve huren zijn gedaald, terwijl vraagprijzen stabiel bleven. Dit geeft Europese investeerders die minder bekend zijn met de Amerikaanse markt een vertekend beeld. Een nauwkeurige evaluatie van toekomstige kasstromen is essentieel om investeringskansen te vergelijken.

Download hier de complete RERQ-editie over de kantorenmarkt.

, , ,

Nieuwe editie RERQ staat vooral in teken van woningmarkt

De nieuw verschenen digitale editie van Real Estate Research Quarterly bevat vijf artikelen waarvan er vier over de woningmarkt gaan. Het vijfde artikel is een opinieartikel dat ingaat op de vermeende schaarste aan bedrijventerreinen in Nederland. Real Estate Research Quarterly is het kwartaalblad van de Vereniging van Onroerendgoedonderzoekers Nederland (VOGON).

NVM voorspelt CBS-cijfers

De ontwikkeling van de huizenprijzen in Nederland wordt bijgehouden door makelaarsvereniging NVM en door het CBS. Deze cijfers lopen alleen nooit gelijk op. De NVM-cijfers zijn snel beschikbaar, aan de CBS-cijfers wordt langer gerekend. Toch kunnen op basis van de NVM-cijfers met grote betrouwbaarheid de CBS-cijfers worden voorspeld. Dat stelt dr. Dorinth van Dijk van De Nederlandsche Bank in zijn artikel ‘Nowcasten van CBS-huizenprijzen met NVM-huizenprijzen’.

Prijseffect overstromingsrisico

De risico’s van een overstroming in Nederland zijn klein, maar de gevolgen zijn groot. Door klimaatverandering neemt dit risico toe. Uit de verkoopprijs van woningen met een hoger overstromingsrisico blijkt niet dat huizenkopers zich hiervan bewust zijn. Dit constateert onderzoeker Woningmarkt Lianne Hans van het Kadaster in haar artikel ‘Prijseffecten overstromingsrisico’s op de Nederlandse woningmarkt’.

Geen extra bedrijventerreinen

Het ministerie van Economische Zaken bepleit een forse uitbreiding van het areaal bedrijventerreinen in Nederland. Nergens voor nodig, betoogt zelfstandig adviseur Han Olden. Ook aanbevelingen over de verduurzaming van bestaande bedrijventerreinen van de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur (RLI) werken volgens hem belemmerend. Dit betoogt Olden in zijn perspectiefbijdrage ‘Het roer moet eindelijk om op bedrijventerreinen’.

Huuropbrengsten fors omlaag

De Eerste Kamer heeft eind juni 2024 de Wet betaalbare huur aangenomen. De daarin opgenomen middenhuurregulering verlaagt de gemiddelde opbrengst van middeldure huurwoningen met 2400 euro, ofwel 200 euro per maand. Fijn voor huurders, maar het vergroot de kans dat beleggers hun woningen in dit segment verkopen, waardoor het aanbod van huurwoningen daalt. Dat onderbouwen Maarten van ‘t Hek en prof. dr. Marc Francke in hun artikel ‘De invloed van de middenhuurregeling op de potentiële huur en marktwaarde’.

Prijseffect Blankenburgverbinding

Een nieuwe snelwegtunnel verbindt eind dit jaar de A20 bij Vlaardingen met de A15 bij Rozenburg. Deze Blankenburgverbinding verlicht het forensenverkeer in Zuidwest-Nederland, maar verhoogt de druk op de regionale woningmarkt. Hierdoor zal de prijs van woningen aan de zuidwestkant van de verbinding stijgen. Dat constateren onderzoekers Rosa van der Drift, Harry Boumeester en Harry van der Heijden van de TU Delft in hun artikel ‘De Blankenburgverbinding: de gevolgen voor de regionale woningmarkt’.

Download hier de complete RERQ-editie.

,

VOGON-onderzoekers pareren kritiek gebiedsontwikkelaars

Een bespreking van enkele onderzoeken uit de recente RERQ-editie in de vaktitel Cobouw heeft geleid tot een felle discussie op de opiniepagina’s van dit vakblad voor de bouwsector. De (ex-) gebiedsontwikkelaars Friso de Zeeuw en Jos Feijtel stelden dat de onderzoekers kennis uit de praktijk ontberen.

De gebelgde gebiedsontwikkelaars verweten de VOGON-onderzoekers een “ontstellend gebrek aan praktijkkennis”. Zij schreven op Cobouw.nl op 16 januari 2023: “Het traject van woningbouwplan tot en met de daadwerkelijke bouw zit vol voetangels en klemmen. De hoogleraren Erwin van de Krabben en Jan Rouwendal deden er met universitair docent Huub Ploegmakers onderzoek naar. De weergave van hun onderzoeksresultaten in Cobouw legt een ontstellend gebrek aan praktijkkennis bloot. Ze komen dan ook tot aanbevelingen waar we helemaal niets aan hebben, integendeel.”

De aangevallen researchers riposteerden op 19 januari met een opinieartikel waarin zij constateren dat hun onderzoek blijkbaar een gevoelig onderwerp voor gebiedsontwikkelaars hebben aangesneden: “Als je als onderzoeker te horen krijgt dat je onderzoek de plank misslaat, dat de uitkomsten allemaal al lang bekend zijn en dat het “ontzettend dom onderzoek” is, dan ben je ofwel een ontzettend domme onderzoeker, ofwel je raakt een gevoelige snaar. Als de onderzoekers in kwestie zijn we geneigd te denken dat het om die gevoelige snaar gaat.”

Lees hier het opinieartikel (pdf) van de gebiedsontwikkelaars en het antwoord van de researchers. Download hier de complete editie van RERQ waar het allemaal mee begon.

Nieuwe editie Real Estate Research Quarterly

In de nieuwe editie van Research Real Estate Quarterly volop aandacht voor de woningmarkt. Real Estate Research Quarterly is het kwartaalblad van de Vereniging van Vastgoedonderzoekers Nederland (VOGON).

Prof. dr. Peter van Gool schreef op basis van zijn afscheidscollege een artikel over de wooncrisis. Hij stelt en beantwoordt vragen als ‘Is er wel een crisis?’, ‘Wat zijn crisisverschijnselen?’, ‘Doen deze zich ook voor?’ en ‘Wie zijn schuldig aan de crisis?’. Hij constateert dat de politiek meer belang heeft bij het pamperen van de insiders – de zittende bewoners – dan het oplossen van de problemen van de outsiders, de woningzoekenden. De kans dat overheidsbeleid bijdraagt aan het slagvaardig oplossen van het woningtekort is volgens hem daarmee klein.

Koopstarters komen minder aan de bak
Onderzoeker Lianne Hans van het Kadaster buigt zich over de segregatie in de woningmarkt. Door de prijsstijging op de woningmarkt, gecombineerd met een aanscherping van leennormen, komen jonge koopstarters steeds minder aan de bak op de woningmarkt. Dit leidt tot ruimtelijke segregatie en aanhoudende prijsstijgingen in populaire wijken, terwijl prijzen in ‘arme wijken’ achterblijven.

Junior projectontwikkelaar Joep Bastiaans bij AM Gebiedsontwikkeling deed uitgebreid onderzoek naar de bewonerstevredenheid van 55+’ers in drie projecten waarin een corporatie of commerciële partij het initiatief nam voor een collectieve woonvorm: de Knarrenhof in Zwolle, ParkEntree in Schiedam en Life in Amsterdam. Hij ondervroeg bewoners – kopers en huurders – naar hun redenen om naar het complex te verhuizen, de tevredenheid over de woonvorm, het gevoel van gemeenschappelijkheid en de ervaren voordelen ten opzichte van de vorige woning.

Flippers op de woningmarkt
Het gemiddelde rendement van een geflipte woning is 7,81% hoger dan dat van een niet-geflipte woning en loopt op tot 12,43% voor kopers die tussen 1993 en 2019 vijf of meer woningen flipten. Flippen staat in dit geval voor het kopen, opknappen en binnen 6 maanden doorverkopen van een woning. Het fenomeen wordt beschreven door vastgoedonderzoeker Arjan de Leuw, analist bij De Nederlansche Bank.

De RERQ-editie eindigt met een inhoudelijk verslag van de online studiemiddag ‘Science parks: vastgoedconcept of instrument voor innovatiebevordering?’ waar vier sprekers hun praktische én wetenschappelijke inzichten rond het onderwerp.

Download hier de complete editie.

Over Real Estate Research Quarterly
Real Estate Research Quarterly signaleert nieuwe ontwikkelingen in de wetenschapsgebieden die relevant zijn voor de vastgoedsector. Daarnaast worden in het kwartaalblad wetenschappelijke inzichten toegepast om aanbevelingen te doen voor commerciële vastgoedpartijen, overheden, maatschappelijke instellingen en vastgoedopleidingen. Het biedt een podium voor analyses en discussies die kunnen bijdragen aan de verdere ontwikkeling van de vastgoedsector.