Vier VOGON-leden zijn per 1 mei 2022 overgegaan van Sweco naar ASR in Utrecht.
Het gaat om Nicky van Ast, Sjoerd Berkhout, Sebastiaan Kho en Tim van Duren. Zij werkten allen bij Sweco Capital Consultants, dat binnen ASR wordt voortgezet als ASR Real Assets Investment Partners. Hiermee versterkt de vastgoedvermogensbeheerder van de verzekeraar zijn positie op het gebied van vastgoed- en infrastructuurbeleggingen. In totaal telde Sweco Capital Consultants 16 medewerkers.
Frank van Blokland is aangesteld als lid van de raad van commissarissen van Credit Linked Beheer. VOGON-lid Van Blokland was twintig directeur van de IVBN, de vereniging van institutionele beleggers in vastgoed. Hij neemt de plaats in van Richard Paardenkooper, één van de twee oprichters van het bedrijf. Paardenkooper begon in 2012 samen met Eduardo Alvarez op een zolderkamer een eerste woningbeleggingsfonds. Vervolgens groeide Credit Linked Beheer uit tot een van de grootste aanbieders van woningfondsen voor particulieren.
In de nieuwe editie van Research Real Estate Quarterly volop aandacht voor de woningmarkt. Real Estate Research Quarterly is het kwartaalblad van de Vereniging van Vastgoedonderzoekers Nederland (VOGON).
Prof. dr. Peter van Gool schreef op basis van zijn afscheidscollege een artikel over de wooncrisis. Hij stelt en beantwoordt vragen als ‘Is er wel een crisis?’, ‘Wat zijn crisisverschijnselen?’, ‘Doen deze zich ook voor?’ en ‘Wie zijn schuldig aan de crisis?’. Hij constateert dat de politiek meer belang heeft bij het pamperen van de insiders – de zittende bewoners – dan het oplossen van de problemen van de outsiders, de woningzoekenden. De kans dat overheidsbeleid bijdraagt aan het slagvaardig oplossen van het woningtekort is volgens hem daarmee klein.
Koopstarters komen minder aan de bak
Onderzoeker Lianne Hans van het Kadaster buigt zich over de segregatie in de woningmarkt. Door de prijsstijging op de woningmarkt, gecombineerd met een aanscherping van leennormen, komen jonge koopstarters steeds minder aan de bak op de woningmarkt. Dit leidt tot ruimtelijke segregatie en aanhoudende prijsstijgingen in populaire wijken, terwijl prijzen in ‘arme wijken’ achterblijven.
Junior projectontwikkelaar Joep Bastiaans bij AM Gebiedsontwikkeling deed uitgebreid onderzoek naar de bewonerstevredenheid van 55+’ers in drie projecten waarin een corporatie of commerciële partij het initiatief nam voor een collectieve woonvorm: de Knarrenhof in Zwolle, ParkEntree in Schiedam en Life in Amsterdam. Hij ondervroeg bewoners – kopers en huurders – naar hun redenen om naar het complex te verhuizen, de tevredenheid over de woonvorm, het gevoel van gemeenschappelijkheid en de ervaren voordelen ten opzichte van de vorige woning.
Flippers op de woningmarkt
Het gemiddelde rendement van een geflipte woning is 7,81% hoger dan dat van een niet-geflipte woning en loopt op tot 12,43% voor kopers die tussen 1993 en 2019 vijf of meer woningen flipten. Flippen staat in dit geval voor het kopen, opknappen en binnen 6 maanden doorverkopen van een woning. Het fenomeen wordt beschreven door vastgoedonderzoeker Arjan de Leuw, analist bij De Nederlansche Bank.
De RERQ-editie eindigt met een inhoudelijk verslag van de online studiemiddag ‘Science parks: vastgoedconcept of instrument voor innovatiebevordering?’ waar vier sprekers hun praktische én wetenschappelijke inzichten rond het onderwerp.
Download hier de complete editie.
Over Real Estate Research Quarterly
Real Estate Research Quarterly signaleert nieuwe ontwikkelingen in de wetenschapsgebieden die relevant zijn voor de vastgoedsector. Daarnaast worden in het kwartaalblad wetenschappelijke inzichten toegepast om aanbevelingen te doen voor commerciële vastgoedpartijen, overheden, maatschappelijke instellingen en vastgoedopleidingen. Het biedt een podium voor analyses en discussies die kunnen bijdragen aan de verdere ontwikkeling van de vastgoedsector.
Tijdens het VOGON Talent Seminar, gehouden als onderdeel van de PBL Ruimteconferentie op 15 september in Den Haag, presenteerden drie jonge talenten uitkomsten van recent onderzoek. Kevin Bakker, onlangs afgestudeerd in Economics and Governance aan de Universiteit Leiden en data-trainee bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, presenteerde onderzoek naar online zoekgedrag in de woningmarkt op basis van gedetailleerde Funda-gegevens. Directeur-eigenaar Maurice Bakker van de Bakker Beheer Groep presenteerde zijn onderzoek naar de rol van ‘vertrouwen’ als kritieke, zachte succesfactor in vastgoedontwikkeling. Data scientist Bas Hilgers van Cushman & Wakefield vertelde over zijn promotie-onderzoek aan de VU Amsterdam over het inprijzen van onzekerheid over cashflows in transacties van commercieel vastgoed.
Bekijk de presentaties
Kevin Bakker: De relatie tussen online zoekgedrag en verhuisbewegingen
Maurice Bakker: Vertrouwen – de kritieke succesfactor bij keiharde vastgoedontwikkeling
Bas Hilgers: Pricing of Cashflow Certainty – Evidence from Private Commercial Real Estate Transactions
Martijn Droës
Het 28ste jaarlijkse ERES-congres werd van 22 tot 25 juni 2022 gehouden in Milaan aan de Bocconi School of Management. Academici en mensen uit de praktijk kwamen om de nieuwste internationale inzichten op het gebied van vastgoed te horen. Er waren veel parallelsessies (200 wetenschappelijke papers), 6 industriepanelsessies, en twee sessies gericht op onderwijs. Ook waren er twee keynote speeches: één door Albert Saiz (MIT) over stedelijke revitalisering en één door ceo Aldo Mazzocco van Generali Real Estate over investeringskansen in private en real assets. Daarnaast waren er actieve sociale netwerkmomenten, met als uitblinker het galadiner in Museo Diocesano. VOGON-leden kregen tien procent korting op de toegang tot dit congres. In 2023 wordt het congres gehouden in Londen.
“Met de trein naar Milaan bleek prima mogelijk”
Daniël van Staveren
De door SANAA architecten ontworpen urban campus van SDA Bocconi School of Management, met zijn steriele en transparante gebouwen, steken mooi af tegen de klassiekere universiteitsgevels van Milaan. De vier dagen waren rijk aan inhoudelijke en sociale activiteiten, met de grootste lichtingen onderzoekers uit Duitsland, Italië en Nederland, waaronder Maastricht University, Hanzehogeschool Groningen, Rijksuniversiteit Groningen, TU Delft en TU Eindhoven.
Het congres behandelde een breed scala aan onderwerpen, eigenlijk te veel om op te noemen. De onderwerpen real estate economics en -finance voerden de boventoon, gevolgd door duurzaamheid, stedelijke economie en gebiedsontwikkeling, corporate real estate management, de effecten van COVID-19 en onderzoek gericht op circulaire en sociaal inclusieve stedelijke ontwikkeling.
Zelf presenteerde ik mijn onderzoek over de huisvesting van de Nationale Politie. Mijn presentatie ging over de eigenschappen van de Nederlandse basisteambureaus: ik bestudeer hoe verschillende en soms conflicterende vastgoedwaarden, zoals energie-efficiënt bouwen en gebruikerskwaliteit, worden gemaximaliseerd en geïntegreerd. Het was mijn eerste presentatie op een ERES-congres en dit bleek waardevol: de reactie van het publiek bracht me op nieuwe ideeën. En niet in de laatste plaats: het leverde mij een uitnodiging op om te publiceren in een specifiek journal.
Wat mij het meest is bijgebleven zijn de vele andere PhD-kandidaten uit heel Europa die ik heb gesproken. Door meer te weten te komen over wat zij doen, ga je ook op een nieuwe manier naar je eigen onderzoek te kijken. Het netwerken op het congres verloopt gemakkelijk, mede door het recent opgestarte ERES PhD-netwerk. Dat organiseert regelmatig online events, zodat er ook tussen de congressen door uitwisseling is en je elkaar op het congres makkelijker vindt.
Toen ik met mijn PhD startte had ik de ambitie om zo min mogelijk te vliegen naar congressen. En het blijkt ook prima mogelijk om met de trein naar Milaan te reizen. Het is een behoorlijke rit van twaalf uur, maar met twee keer overstappen krijg je genoeg tijd om goed achter de laptop te werken of een boek te lezen. Volgend jaar wordt dat ritje nog korter: ik kijk er dan ook naar uit om weer inspirerende ideeën op te doen tijdens het ERES-congres 2023 in Londen.
“Nieuwe trend: machine learning met big data”
Hilde Remøy
De campus van Bocconi is een bijzondere plek, centraal in Milaan, met alle voorzieningen die je als universiteit maar zou kunnen wensen. Het was heel fijn om weer ‘live’ naar het ERES-congres te kunnen gaan, voor het eerst sinds 2019. Zo hebben meer mensen erover gedacht en zijn er meer dan 350 deelnemers bij het congres geweest.
Bocconi is een management school, en trekt wellicht ook daarom een grotere groep management onderzoekers naar het congres dan anders. Maar zoals ‘altijd’ biedt ERES ruimte aan een verzameling van verschillende onderzoekstracks. Een aantal van de onderzoekssporen trekt een trouwe groep onderzoekers die elkaar goed kennen en het congres gebruiken om, naast kennis uit te wisselen, actief een onderzoeksnetwerk te bouwen.
Wat mij echter dit jaar is bijgebleven, zijn de keynote speeches en het industry panel van FIABCI,
“ESG and finance for impact on real estate”. Deze drie sessies gingen op een eigen manier over de milieu- en maatschappelijke impact van vastgoed. Waarin Albert Saiz met heel veel data liet zien wat de invloed van businessmodellen als dat van AirBnB op de maatschappij is, sprak Mazzocco onder andere over de maatschappelijke kansen die hij met vastgoed wil genereren. In de FIABCI industry panel ging het over grote Europese investeerders die de draai maken naar impact investment.
De combinatie van deze drie sessies laten een nieuwe trend binnen ERES zien. Waar het tien jaar geleden voornamelijk ging over hedonische prijsanalyses en taxaties (ik chargeer), gaat het nu veel meer over machine learning met gebruik van big data. Daarmee zet ERES de richting uit voor toekomstige ontwikkelingen in markt en maatschappij. Ik verheug me al op volgend jaar, dan wordt het congres georganiseerd door de UCL in Londen, en zitten we opnieuw midden in een Europese stad die volop in ontwikkeling is.
“Knetterende inspiratie uit onvermoede uithoeken van het vak”
Bart de Zwart
Ik moet bekennen dat ik geen vaste bezoeker ben van de ERES congressen. Dat heeft wellicht te maken met het feit dat ik op een hogeschool werk en dat in het praktijkgerichte onderzoek dat wij doen de publicatie-review-cyclus doorgaans een iets minder prominente plek heeft dan in academische kringen. Desalniettemin is het goed en inspirerend om van tijd tot tijd je licht op te steken in de internationale onderzoeksgemeenschap en je werk aan medeonderzoekers uit je vakgebied te spiegelen. De paperpresentatie van mijn collega’s Silke Daals, Wabbe de Vries en Loraine Scholten was dan ook een mooie aanleiding om eind juni gezamenlijk naar Milaan af te reizen voor het eerste fysieke ERES congres sinds het begin van de pandemie.
Na de inhoudelijke proloog van de PhD-sessies op woensdag volgde op donderdag de officiële opening. Het werd, in alle eerlijkheid, een wat lauwe start. De plenaire toespraken boden weinig inspiratie en de eenzijdige samenstelling van het all-male panel deed geen recht aan de diversiteit van het deelnemersveld. Het feit dat keynote Albert Saiz (MIT) bovendien het presteerde om ruim een half uur te spreken over stedelijke ontwikkeling zonder ook maar één keer te refereren aan duurzaamheid of klimaatadaptatie versterkte het gevoel in een tijdmachine naar het verleden te zitten.
Gelukkig boden de parallelsessies meer ruimte voor eigentijdse thema’s, zoals proptech, ESG-criteria, energietransitie, innovatiemilieus en gezonde gebouwen. Regelmatig ontsponnen zich interessante discussies en gesprekken, binnen en buiten de zaal. Het onderstreepte maar weer eens dat serendipiteit een van de plezierigste ervaringen is die een fysieke conferentie kan bieden. Toevallige ontmoetingen met mensen die met dezelfde onderzoeksthema’s bezig blijken te zijn en knetterende inspiratie van specialisten uit onvermoede uithoeken van het vak.
Het zou mooi zijn als de organisatie in de toekomst meer ruimte zou kunnen bieden voor praktijkgericht onderzoek. Naast mijn eigen hogeschool waren in Milaan verscheidene Hochschulen en andere universities of applied science aanwezig. Hoewel zij op dit moment hun weg vinden binnen de reguliere sessies, zou het interessant zijn om te verkennen of de conferentie tevens een platform kan bieden voor het delen en bediscussiëren van andere typen kennisproducten – denk aan audiovisuele uitingen, prototypen of gereedschappen – die onder meer door praktijkgericht onderzoek worden voortgebracht. Zo’n uitwisseling tussen verschillende onderzoeksculturen kan de onderlinge kruisbestuiving allicht alleen maar versterken.
Meer informatie
over het jaarlijkse ERES-congres 2022 in Milaan: http://www.2022.eres.org/
of bekijk hier de foto’s.
De tweede VOGON-studiemiddag op donderdag 30 juni 2022 draaide om de impact van de pandemie op vastgoed vanuit drie invalshoeken: werken, wonen en winkelen. Onderzoek tijdens corona biedt inzicht in de vastgoedgevolgen op lange termijn: mentale gezondheid en hybride werken, de woningmarkt en ontwikkelingen in de retailmarkt.
Sprekers
Drie deskundige sprekers uit het Nederlandse bedrijfsleven en het academische circuit presenteerden hun bevindingen en sloten af met stellingen als opmaat voor de discussie begeleid door dagvoorzitter Ruben Visser.
Programma (klik om audio te luisteren)
14.00-14.15 uur Ruben Visser, introductie sprekers en programma
14.15-15.00 uur Lisanne Bergefurt en Rianne Appel, mentale gezondheid en hybride werken
15.00-15.15 uur Pauze
15.15-16.00 uur Marco van der Spank, woningmarkt na Corona
16.00-16.45 uur Aart Jan van Duren, koopstromenonderzoek, huidige ontwikkelingen retailmarkt
16.45-17.00 uur Ruben Visser, slotwoord Benny Ng over de volgende VOGON-bijeenkomst (excuses voor storing door mobiele telefoon)
17.00-18.00 uur borrel
Ruben Visser is adviseur duurzame gebiedsontwikkeling bij Over Morgen. Hij is sterk gericht op het verbinden van mensen, belangen, plannen en geldstromen. Zowel in de stad als in het buitengebied. Hij heeft gewerkt aan diverse gebiedsprogramma’s waar sectorale doelen gebiedsgericht waargemaakt moeten worden. Bij Over Morgen is Ruben aanjager van nieuwe business, datatoepassingen en strategie-implementatie. Ook is hij mede-investeerder in enkele duurzame ventures.
Ir. Lisanne Bergefurt doet promotieonderzoek aan de TU Eindhoven naar hoe de fysieke werkomgeving de mentale gezondheid van kenniswerkers beïnvloedt. Zij kijkt daarbij zowel naar effecten van de kantooromgeving als van de fysieke thuiswerkplek.
Dr. ir. Rianne Appel is als universitair hoofddocent bij de real estate management & development leerstoel de 1e promotor van Bergefurts onderzoek. Appel combineert haar 25 jaar aan vastgoedmanagementkennis met theorieën 
en inzichten uit de omgevingspsychologie om een optimale afstemming van het corporate vastgoed op zowel de medewerker als de kennisorganisatie als geheel te bewerkstelligen. Zij leidt het transdisciplinary workplace research network, is editor van het Journal of Corporate Real Estate en was lange tijd VOGON-bestuurslid. Deze middag presenteren zij samen over hun onderzoeken naar de invloed van het kantoor op de mentale gezondheid en naar werkplekvoorkeuren om hybride te werken.
Marco van der Spank is researcher bij a.s.r. real estate met de woningmarkt, scienceparkmarkt en klimaat als aandachtsgebieden. Eerder deed hij binnen de institutionele vastgoedwereld ervaring op als CSR-deskundige en fondsanalist. Hij gaat in op de woningmarkt na corona. Zijn er zaken fundamenteel veranderd en wat kunnen we na de recente demografische, economische en geopolitieke ontwikkelingen nog verwachten?
Dr. Aart Jan van Duren is principal consultant bij Bureau Stedelijke Planning, onderdeel van Sweco. Aart Jan wordt als economisch-geograaf gedreven door nieuwsgierigheid naar de wederzijdse relatie tussen de gebouwde omgeving en het menselijk (economisch) handelen. Hij koestert een grote liefde voor de stad, in al zijn facetten. Van de levendigheid, de economische kracht, de creativiteit, het vertier, het levend verleden. In zijn werk zoekt hij mogelijkheden om die kracht van steden verder te versterken. Bij Bureau Stedelijke Planning (waar hij sinds 2008 werkzaam is) is hij als projectleider verantwoordelijk voor talrijke studies en visies, voor regio’s, gemeenten en centrumgebieden. In zijn bijdrage gaat Aart Jan nader in op de uitkomsten van het grootste koopstromenonderzoek (2021) dat ooit in Nederland is gehouden, voor de Randstad en Noord-Brabant. Dit onderzoek, dat Bureau Stedelijke Planning samen met I&O Research en BRO heeft uitgevoerd, omvat een enorme hoeveelheid interessante informatie over het ruimtelijk koopgedrag van de Nederlander en van de veranderingen daarin in de afgelopen jaren. Aart Jan zal in zijn bijdrage de belangrijkste inzichten met u delen, en met u in gesprek gaan over de consequenties voor centrumgebieden en andere winkelgebieden.
Tijdens de online studiemiddag ‘Science parks: vastgoedconcept of instrument voor innovatiebevordering?’ van de Vereniging van Onroerendgoedonderzoekers Nederland (VOGON) deelden vier sprekers hun praktische én wetenschappelijke inzichten rond het onderwerp.
Fundmanager Olle Overbosch van het ASR Dutch Science Park Fund bij a.s.r. real estate merkt op dat de leegstand op science parks aanhoudend laag is ten opzichte van de Nederlandse kantorenmarkt, hoewel er over de gemeten periode veel verhuurbare meters op science parks bijkwamen. Hij verklaart dit uit de sterke banengroei op science parks, aangejaagd door de langlopende trend waarin activiteiten als landbouw en maakindustrie afkalven, ten gunste van zakelijke dienstverlening en R&D.
Principal consultant Mathijs Pronk van Buck Consultants International constateert dat een science park niet kan floreren zonder een ecosysteem van bedrijfs- en clusterontwikkeling. Ook hij ziet science parks als banenmotor: het aantal banen groeit er harder dan elders in dezelfde gemeenten.
Locatievoorkeuren van huurders
Vastgoedonderzoeker Benny Ng van a.s.r. real estate bekeek voor zijn promotieonderzoek science parks vanuit een vraaggericht perspectief: welke locatievoorkeuren hebben huurders er? Zij blijken vooral uit op het behalen van economische voordelen als toegang tot talent, hogere sales en netwerkvoordelen. Innovatievoordelen komen pas op plaats vier. Zowel jonge als volwassen bedrijven trekken naar science parks om kennis delen, samenwerken en kostenbesparing.
Ng constateert dat corporate science parks – zoals de High Tech Campus Eindhoven – er beter in slagen bedrijven vast te houden dan universitaire campussen. Op die laatste parken ligt de verblijfsduur gemiddeld op 4,5 jaar, terwijl corporate parken bedrijven gemiddeld zes jaar vasthouden. Jonge bedrijven hebben vooral baat bij universitaire parken, waar exploreren belangrijker is dan exploiteren. Corporate parken lenen zich weer beter voor bedrijfsuitbreiding, doordat er meer ruimte beschikbaar is.
Brengt science park innovatie op gang?
Universitair docent Martijn Smit van de Universiteit Utrecht is kritisch over het science park als aanjager van innovatie. Voordelen die hij ziet liggen vooral op het terrein van kennisuitwisseling, imago en bedrijfsvoering. Belangrijk, maar geen innovatie. Een mix van commerciële en publieke partijen levert nauwelijks iets op door het verschil in doelstelling en gebruiken.
Innovatie is volgens Smit vooral afhankelijk van werknemers met talent. Daardoor zullen bedrijven zich vooral daar vestigen, waar mensen willen wonen. Doordat een science park doorgaans een voorinvestering van de overheid vraagt, lijkt het Smit zinvol eerst eens goed te kijken of interactie tussen bedrijven niet ook spontaan ontstaat.
Download hier de pdf met het volledige artikel.
Over de auteurs
De studieochtend over science parks werd voorgezeten door Olle Overbosch, fund manager ASR Dutch Science Park Fund bij a.s.r. real estate. Aan het woord kwamen: Mathijs Pronk, principal consultant bij Buck Consultants International, Benny Ng, researcher bij a.s.r. real estate en Martijn Smit, universitair docent aan de Universiteit Utrecht.
De tweede VOGON-studiemiddag in 2022 draait om de impact van de pandemie op vastgoed vanuit drie invalshoeken: werken, wonen en winkelen. Onderzoek tijdens corona biedt inzicht in de vastgoedgevolgen op lange termijn: mentale gezondheid en hybride werken, de woningmarkt en ontwikkelingen in de retailmarkt.
Deze studiemiddag brengt bedrijfsleven en academici inzichten over de effecten van corona op de gebouwde omgeving. Ervaringen en onderzoek worden gedeeld in een interactieve setting. De studiemiddag wordt gehouden op het hoofdkantoor van a.s.r. aan de Archimedeslaan 10 in Utrecht op donderdag 30 juni 2022.
We hebben drie deskundige sprekers uit het Nederlandse bedrijfsleven en het academische circuit. Elke spreker presenteert zijn bevindingen en sluit af met stellingen als opmaat voor de discussie begeleid door dagvoorzitter Ruben Visser. Het bestuur en de activiteitencommissie van VOGON zien uit naar je deelname.
Lees hier meer over programma en aanmelden.
Traditioneel wordt vastgoed gezien als een product, op te delen in verhuurbare ruimtes. Het concept Real Estate as a Service – vastgoed als dienst – wordt verbonden aan een klantgerichte aanpak van eigenaren, ontwikkelaars, aanbieders en bemiddelaars. Waarin ruimten beschikbaar worden gesteld met digitale maatwerkvoorzieningen, flexibiliteit, schaalbaarheid, herindeelbaarheid en gemeenschapszin. Het gaat dus om een verschuiving van een traditionele vastgoedmindset, naar een servicemindset. De mate en kwaliteit van de dienstverlening en niet louter het ruimteaspect, wordt zo sterk bepalend voor de totstandkoming en het succes van een gebruikstransactie.
Nieuw verdienmodel
Vanuit deze zienswijze zullen gebruikers zich steeds meer de vraag stellen in hoeverre het, vanuit het nut en de kosten van gebruik, nog opportuun is om ruimte zelf in eigendom te hebben. In wezen worden ruimteselectie en kosten steeds meer een financiële afweging in relatie tot servicecomponenten en de kwaliteit van het geboden serviceniveau. Wat zal hiervan de impact zijn op de strategische en operationele performance van vastgoedgebruikers? Verhuurders transformeren van traditionele, passieve ondernemers naar strategische partners met andere (waarde)risicoprofielen. Wat is hiervan de impact op hun businessmodel?
Drie sprekers
Het thema werd belicht door drie deskundige sprekers uit het Nederlandse en Angelsaksische vastgoedonderzoek en -consultancy. Er werd dit keer geen paneldiscussie gehouden, maar een doorlopende discussie tussen zaal en sprekers, geleid door dagvoorzitter Michel Knoppel.
Algemene ledenvergadering VOGON
Leden waren al om 12.00 uur welkom tijdens de algemene ledenvergadering van de VOGON.
Sprekers
Bente Spigt Relatiemanager van Het Nieuwe Instituut gaf een korte toelichting op Het Nieuwe Instituut en zijn doelstellingen en activiteiten.
Beluister hier haar voordracht.
Dr. Michel Knoppel is research fellow aan de Amsterdam School of Real Estate (ASRE), waar hij ook doceert in de richting International Economics & Housing Markets. Daarnaast is hij docent International Economics aan de Hogeschool van Amsterdam. Michel is redactielid van het VOGON-tijdschrift Real Estate 
Research Quarterly.
Beluister hier zijn inleiding op het onderwerp.
Jos Sentel heeft sinds 1992 vanuit verschillende perspectieven (onderzoek/Kolpron, projectontwikkeling/ING Real Estate, consultancy/ThirdPlace en investment management/Syntrus Achmea) gewerkt aan talloze en gevarieerde vastgoedvraagstukken. Zijn deskundigheid spitst zich toe op het ontwikkelen van toekomstgerichte visies en concepten voor gebouwen en gebieden, gebaseerd op brede marktinzichten en relevante (maatschappelijke) trends en ontwikkelingen.
In zijn inleiding werkte hij het (waarden-)perspectief van de eindgebruiker van vastgoed uit. Welke mogelijkheden kent living-as-a-service en wat betekent dit concept voor ontwikkelaars en beleggers? Daarbij zoekt hij de spanningen op met betrekking tot de gebruikerswensen qua services en wat heeft de gebruiker over voor dit concept? Welke belemmeringen zijn er in de sfeer van dienstverlening, rendement en de capabilities van vastgoed? Wat zijn de randvoorwaarden voor succes en op welke uitdagingen moet de vastgoedsector daarbij een antwoord formuleren?
Dr. Marco Macagnano is consultant en adviseur in vastgoed en de gebouwde omgeving. Met een lange ervaring in architectuur, waarin hij promoveerde, smartbuildingsdesign en ontwikkeling en verduurzaming. Bij Deloitte Consulting is hij digital real estate leader Canada. Marco is pionier bij het vinden van nieuwe, innovatieve wegen voor eigenaren en gebruikers om monetaire en strategische vastgoedwaarde te creëren. Hij transformeert daarbij traditionele oplossingen naar real-estate-as-a-service-concepten. In 2018 won Macagnano de ‘Building Design + Construction’s Global 40 Under 40 Award’ in de categorie Architecture, Engineering and Construction.
In zijn presentatie via beeldverbinding vanuit Canada ging Macagnano in op de fundamentele verandering die vastgoed ondergaat door digitalisering en smart building-oplossingen binnen de context van real-estate-as-a-service-concepten. Deze aanpassingen zijn nodig in de post-pandemische vastgoedwereld waarin vastgoedgebruikers zich steeds meer zullen afvragen wat vastgoed hen brengt en oplevert. Steeds meer zal behoefte ontstaan aan vastgoed-op-afroep, maatwerk, schaalbaarheid en dienstverlening. Wat is Real Estate as a Service en wat is de impact daarvan op strategie en organisatorische performance?
Klik hier om zijn presentatie te beluisteren.
Michael Kloppenburg is senior consultant bij Avison Young’s Flexible Office Solutions. Daar adviseert hij gebruikers en beheerders die binnen dit domein actief zijn. Ook leidt hij de activiteiten gericht op dienstverlening aan beleggers, met een focus op grote haalbaarheids-, research- en productontwikkelingsprojecten, verkoop en marketing, in de grote kantorenmarkten binnen de Verenigde Staten en Canada. Hiervoor werkte hij in het brede spectrum van portefeuillemanagement, beheer en acquisitie bij de Amerikaanse coworking-leider Carr Companies.
Kloppenburg introduceerde zichzelf en zijn activiteiten. Hij gaf zijn visie op wat Real Estate as a Service is, gebaseerd op zijn ervaringen. Hij richtte zich daarbij op huidige en toekomstige trends in Real Estate as a Service en op co-workingmodellen. Ook ging hij in op de impact van Covid-19 op de ontwikkeling van het concept Real Estate as a Service. Helaas is van zijn voordracht geen geluidsopname beschikbaar.