Martijn Droës
Het 28ste jaarlijkse ERES-congres werd van 22 tot 25 juni 2022 gehouden in Milaan aan de Bocconi School of Management. Academici en mensen uit de praktijk kwamen om de nieuwste internationale inzichten op het gebied van vastgoed te horen. Er waren veel parallelsessies (200 wetenschappelijke papers), 6 industriepanelsessies, en twee sessies gericht op onderwijs. Ook waren er twee keynote speeches: één door Albert Saiz (MIT) over stedelijke revitalisering en één door ceo Aldo Mazzocco van Generali Real Estate over investeringskansen in private en real assets. Daarnaast waren er actieve sociale netwerkmomenten, met als uitblinker het galadiner in Museo Diocesano. VOGON-leden kregen tien procent korting op de toegang tot dit congres. In 2023 wordt het congres gehouden in Londen.
“Met de trein naar Milaan bleek prima mogelijk”
Daniël van Staveren
De door SANAA architecten ontworpen urban campus van SDA Bocconi School of Management, met zijn steriele en transparante gebouwen, steken mooi af tegen de klassiekere universiteitsgevels van Milaan. De vier dagen waren rijk aan inhoudelijke en sociale activiteiten, met de grootste lichtingen onderzoekers uit Duitsland, Italië en Nederland, waaronder Maastricht University, Hanzehogeschool Groningen, Rijksuniversiteit Groningen, TU Delft en TU Eindhoven.
Het congres behandelde een breed scala aan onderwerpen, eigenlijk te veel om op te noemen. De onderwerpen real estate economics en -finance voerden de boventoon, gevolgd door duurzaamheid, stedelijke economie en gebiedsontwikkeling, corporate real estate management, de effecten van COVID-19 en onderzoek gericht op circulaire en sociaal inclusieve stedelijke ontwikkeling.
Zelf presenteerde ik mijn onderzoek over de huisvesting van de Nationale Politie. Mijn presentatie ging over de eigenschappen van de Nederlandse basisteambureaus: ik bestudeer hoe verschillende en soms conflicterende vastgoedwaarden, zoals energie-efficiënt bouwen en gebruikerskwaliteit, worden gemaximaliseerd en geïntegreerd. Het was mijn eerste presentatie op een ERES-congres en dit bleek waardevol: de reactie van het publiek bracht me op nieuwe ideeën. En niet in de laatste plaats: het leverde mij een uitnodiging op om te publiceren in een specifiek journal.
Wat mij het meest is bijgebleven zijn de vele andere PhD-kandidaten uit heel Europa die ik heb gesproken. Door meer te weten te komen over wat zij doen, ga je ook op een nieuwe manier naar je eigen onderzoek te kijken. Het netwerken op het congres verloopt gemakkelijk, mede door het recent opgestarte ERES PhD-netwerk. Dat organiseert regelmatig online events, zodat er ook tussen de congressen door uitwisseling is en je elkaar op het congres makkelijker vindt.
Toen ik met mijn PhD startte had ik de ambitie om zo min mogelijk te vliegen naar congressen. En het blijkt ook prima mogelijk om met de trein naar Milaan te reizen. Het is een behoorlijke rit van twaalf uur, maar met twee keer overstappen krijg je genoeg tijd om goed achter de laptop te werken of een boek te lezen. Volgend jaar wordt dat ritje nog korter: ik kijk er dan ook naar uit om weer inspirerende ideeën op te doen tijdens het ERES-congres 2023 in Londen.
“Nieuwe trend: machine learning met big data”
Hilde Remøy
De campus van Bocconi is een bijzondere plek, centraal in Milaan, met alle voorzieningen die je als universiteit maar zou kunnen wensen. Het was heel fijn om weer ‘live’ naar het ERES-congres te kunnen gaan, voor het eerst sinds 2019. Zo hebben meer mensen erover gedacht en zijn er meer dan 350 deelnemers bij het congres geweest.
Bocconi is een management school, en trekt wellicht ook daarom een grotere groep management onderzoekers naar het congres dan anders. Maar zoals ‘altijd’ biedt ERES ruimte aan een verzameling van verschillende onderzoekstracks. Een aantal van de onderzoekssporen trekt een trouwe groep onderzoekers die elkaar goed kennen en het congres gebruiken om, naast kennis uit te wisselen, actief een onderzoeksnetwerk te bouwen.
Wat mij echter dit jaar is bijgebleven, zijn de keynote speeches en het industry panel van FIABCI,
“ESG and finance for impact on real estate”. Deze drie sessies gingen op een eigen manier over de milieu- en maatschappelijke impact van vastgoed. Waarin Albert Saiz met heel veel data liet zien wat de invloed van businessmodellen als dat van AirBnB op de maatschappij is, sprak Mazzocco onder andere over de maatschappelijke kansen die hij met vastgoed wil genereren. In de FIABCI industry panel ging het over grote Europese investeerders die de draai maken naar impact investment.
De combinatie van deze drie sessies laten een nieuwe trend binnen ERES zien. Waar het tien jaar geleden voornamelijk ging over hedonische prijsanalyses en taxaties (ik chargeer), gaat het nu veel meer over machine learning met gebruik van big data. Daarmee zet ERES de richting uit voor toekomstige ontwikkelingen in markt en maatschappij. Ik verheug me al op volgend jaar, dan wordt het congres georganiseerd door de UCL in Londen, en zitten we opnieuw midden in een Europese stad die volop in ontwikkeling is.
“Knetterende inspiratie uit onvermoede uithoeken van het vak”
Bart de Zwart
Ik moet bekennen dat ik geen vaste bezoeker ben van de ERES congressen. Dat heeft wellicht te maken met het feit dat ik op een hogeschool werk en dat in het praktijkgerichte onderzoek dat wij doen de publicatie-review-cyclus doorgaans een iets minder prominente plek heeft dan in academische kringen. Desalniettemin is het goed en inspirerend om van tijd tot tijd je licht op te steken in de internationale onderzoeksgemeenschap en je werk aan medeonderzoekers uit je vakgebied te spiegelen. De paperpresentatie van mijn collega’s Silke Daals, Wabbe de Vries en Loraine Scholten was dan ook een mooie aanleiding om eind juni gezamenlijk naar Milaan af te reizen voor het eerste fysieke ERES congres sinds het begin van de pandemie.
Na de inhoudelijke proloog van de PhD-sessies op woensdag volgde op donderdag de officiële opening. Het werd, in alle eerlijkheid, een wat lauwe start. De plenaire toespraken boden weinig inspiratie en de eenzijdige samenstelling van het all-male panel deed geen recht aan de diversiteit van het deelnemersveld. Het feit dat keynote Albert Saiz (MIT) bovendien het presteerde om ruim een half uur te spreken over stedelijke ontwikkeling zonder ook maar één keer te refereren aan duurzaamheid of klimaatadaptatie versterkte het gevoel in een tijdmachine naar het verleden te zitten.
Gelukkig boden de parallelsessies meer ruimte voor eigentijdse thema’s, zoals proptech, ESG-criteria, energietransitie, innovatiemilieus en gezonde gebouwen. Regelmatig ontsponnen zich interessante discussies en gesprekken, binnen en buiten de zaal. Het onderstreepte maar weer eens dat serendipiteit een van de plezierigste ervaringen is die een fysieke conferentie kan bieden. Toevallige ontmoetingen met mensen die met dezelfde onderzoeksthema’s bezig blijken te zijn en knetterende inspiratie van specialisten uit onvermoede uithoeken van het vak.
Het zou mooi zijn als de organisatie in de toekomst meer ruimte zou kunnen bieden voor praktijkgericht onderzoek. Naast mijn eigen hogeschool waren in Milaan verscheidene Hochschulen en andere universities of applied science aanwezig. Hoewel zij op dit moment hun weg vinden binnen de reguliere sessies, zou het interessant zijn om te verkennen of de conferentie tevens een platform kan bieden voor het delen en bediscussiëren van andere typen kennisproducten – denk aan audiovisuele uitingen, prototypen of gereedschappen – die onder meer door praktijkgericht onderzoek worden voortgebracht. Zo’n uitwisseling tussen verschillende onderzoeksculturen kan de onderlinge kruisbestuiving allicht alleen maar versterken.
Meer informatie
over het jaarlijkse ERES-congres 2022 in Milaan: http://www.2022.eres.org/
of bekijk hier de foto’s.
Ruben Visser is adviseur duurzame gebiedsontwikkeling bij Over Morgen. Hij is sterk gericht op het verbinden van mensen, belangen, plannen en geldstromen. Zowel in de stad als in het buitengebied. Hij heeft gewerkt aan diverse gebiedsprogramma’s waar sectorale doelen gebiedsgericht waargemaakt moeten worden. Bij Over Morgen is Ruben aanjager van nieuwe business, datatoepassingen en strategie-implementatie. Ook is hij mede-investeerder in enkele duurzame ventures.
Ir. Lisanne Bergefurt doet promotieonderzoek aan de TU Eindhoven naar hoe de fysieke werkomgeving de mentale gezondheid van kenniswerkers beïnvloedt. Zij kijkt daarbij zowel naar effecten van de kantooromgeving als van de fysieke thuiswerkplek.
en inzichten uit de omgevingspsychologie om een optimale afstemming van het corporate vastgoed op zowel de medewerker als de kennisorganisatie als geheel te bewerkstelligen. Zij leidt het transdisciplinary workplace research network, is editor van het Journal of Corporate Real Estate en was lange tijd VOGON-bestuurslid. Deze middag presenteren zij samen over hun onderzoeken naar de invloed van het kantoor op de mentale gezondheid en naar werkplekvoorkeuren om hybride te werken.
Marco van der Spank is researcher bij a.s.r. real estate met de woningmarkt, scienceparkmarkt en klimaat als aandachtsgebieden. Eerder deed hij binnen de institutionele vastgoedwereld ervaring op als CSR-deskundige en fondsanalist. Hij gaat in op de woningmarkt na corona. Zijn er zaken fundamenteel veranderd en wat kunnen we na de recente demografische, economische en geopolitieke ontwikkelingen nog verwachten? 
Dr. Aart Jan van Duren is principal consultant bij Bureau Stedelijke Planning, onderdeel van Sweco. Aart Jan wordt als economisch-geograaf gedreven door nieuwsgierigheid naar de wederzijdse relatie tussen de gebouwde omgeving en het menselijk (economisch) handelen. Hij koestert een grote liefde voor de stad, in al zijn facetten. Van de levendigheid, de economische kracht, de creativiteit, het vertier, het levend verleden. In zijn werk zoekt hij mogelijkheden om die kracht van steden verder te versterken. Bij Bureau Stedelijke Planning (waar hij sinds 2008 werkzaam is) is hij als projectleider verantwoordelijk voor talrijke studies en visies, voor regio’s, gemeenten en centrumgebieden. In zijn bijdrage gaat Aart Jan nader in op de uitkomsten van het grootste koopstromenonderzoek (2021) dat ooit in Nederland is gehouden, voor de Randstad en Noord-Brabant. Dit onderzoek, dat Bureau Stedelijke Planning samen met I&O Research en BRO heeft uitgevoerd, omvat een enorme hoeveelheid interessante informatie over het ruimtelijk koopgedrag van de Nederlander en van de veranderingen daarin in de afgelopen jaren. Aart Jan zal in zijn bijdrage de belangrijkste inzichten met u delen, en met u in gesprek gaan over de consequenties voor centrumgebieden en andere winkelgebieden.
Bente Spigt Relatiemanager van Het Nieuwe Instituut gaf een korte toelichting op Het Nieuwe Instituut en zijn doelstellingen en activiteiten.
Research Quarterly.
In zijn inleiding werkte hij het (waarden-)perspectief van de eindgebruiker van vastgoed uit. Welke mogelijkheden kent living-as-a-service en wat betekent dit concept voor ontwikkelaars en beleggers? Daarbij zoekt hij de spanningen op met betrekking tot de gebruikerswensen qua services en wat heeft de gebruiker over voor dit concept? Welke belemmeringen zijn er in de sfeer van dienstverlening, rendement en de capabilities van vastgoed? Wat zijn de randvoorwaarden voor succes en op welke uitdagingen moet de vastgoedsector daarbij een antwoord formuleren?
Dr. Marco Macagnano is consultant en adviseur in vastgoed en de gebouwde omgeving. Met een lange ervaring in architectuur, waarin hij promoveerde, smartbuildingsdesign en ontwikkeling en verduurzaming. Bij Deloitte Consulting is hij digital real estate leader Canada. Marco is pionier bij het vinden van nieuwe, innovatieve wegen voor eigenaren en gebruikers om monetaire en strategische vastgoedwaarde te creëren. Hij transformeert daarbij traditionele oplossingen naar real-estate-as-a-service-concepten. In 2018 won Macagnano de ‘Building Design + Construction’s Global 40 Under 40 Award’ in de categorie Architecture, Engineering and Construction.
Michael Kloppenburg is senior consultant bij Avison Young’s Flexible Office Solutions. Daar adviseert hij gebruikers en beheerders die binnen dit domein actief zijn. Ook leidt hij de activiteiten gericht op dienstverlening aan beleggers, met een focus op grote haalbaarheids-, research- en productontwikkelingsprojecten, verkoop en marketing, in de grote kantorenmarkten binnen de Verenigde Staten en Canada. Hiervoor werkte hij in het brede spectrum van portefeuillemanagement, beheer en acquisitie bij de Amerikaanse coworking-leider Carr Companies.
